ΚΑΝΛΙ ΚΑΣΤΕΛΙ (ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ)

 

ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ

 

Κανλί Καστέλι (Προφήτης Ηλίας)

Για αιώνες βρισκόταν η Κρήτη στα χέρια των Ενετών. Η γεωστρατηγική θέση του νησιού, τα εύφορα εδάφη, τα λιμάνια και το σημαντικό εμπόριο, ήταν δελεαστικά δώρα για οποιονδήποτε κατακτητή και οι Ενετοί θεωρούσαν την Κρήτη πολύτιμο πετράδι στο στέμμα της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας». Αυτός ήταν ο λόγος που σε πολλά σημεία του νησιού έφτιαξαν μεγάλα φρούρια και σπουδαία οχυρωματικά έργα.

Κάστρο Τέμενος, Marco Boschini 1651

Οι Κρητικοί ποτέ δεν αποδέχτηκαν τους κατακτητές. Οι επαναστάσεις διαδέχονταν η μια την άλλη και ο τόπος ματοκυλίστηκε πολλές φορές. Τώρα όμως νέος, αλλόθρησκος εχθρός βρισκόταν προ των πυλών. Οι Οθωμανοί με εκατοντάδες πολεμικά πλοία και περισσότερους από 50.000 άνδρες, αποβιβάστηκαν στο νησί και πολλοί Κρητικοί συντάχτηκαν με τους Ενετούς για την απόκρουση των άπιστων βαρβάρων. Ήταν 23 Ιουνίου 1645 και μέσα σε δυο χρόνια οι Οθωμανοί κατέκτησαν σχεδόν όλη την Κρήτη, εκτός του Χάνδακα (Ηράκλειο) που διέθετε την καλύτερη οχύρωση της Μεσογείου και αντιστάθηκε για 21 χρόνια!

Τα απομεινάρια των τειχών του φρουρίου Τέμενος: Φωτογραφία από το αρχείο του Μαρίνου Τακιτζή.

18 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου, μέσα σε μια εύφορη κοιλάδα και σε στρατηγική θέση, βρίσκεται ο δίκορφος λόφος με το όνομα Ρόκκα. Εκεί στην αρχαιότητα ήταν χτισμένη η ακρόπολη της Λυκάστου, η οποία πόλη μνημονεύεται από τον Όμηρο για την συμμετοχή της στον Τρωικό πόλεμο. Όταν ο Νικηφόρος Φωκάς το 961 μ. χ. απελευθέρωσε την Κρήτη από τους Σαρακηνούς, ίδρυσε πάνω στον λόφο, φρούριο το οποίο ονομάστηκε Τέμενος (η λέξη τέμενος είναι αρχαία Ελληνική, έχει ρίζα το τέμνω και αρχικά σήμαινε, τμήμα γης αποκλειστικής ιδιοκτησίας του βασιλιά). Αργότερα οι Ενετοί αντιλήφθηκαν τη σπουδαία θέση του φρουρίου, το ενίσχυσαν με ισχυρά τείχη και το χρησιμοποίησαν πολλές φορές ως καταφύγιο κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων.

Το Τούρκικο λοιπόν λεφούσι, πριν επιχειρήσει την κατάκτηση του Χάνδακα, όρμησε στην ύπαιθρο του νομού, όπου έγιναν σκληρές μάχες. Οι χριστιανοί καθοδηγούνταν από τον Ηγούμενο της Μονής Αγκαράθου Αθανάσιο Χριστόφορο και τον λόγιο Γεράσιμο Βλάχο, ενώ ο Βέλγος στρατηγός Γιλδάσης (Gil d’ Has) είχε μεικτό πεζικό Ενετών και Κρητών. Με αιφνίδια επιχείρηση οι Τούρκοι κατέλαβαν το φρούριο Τέμενος και κλείστηκαν μέσα πεζοί και καβαλάροι. Ο Γιλδάσης γνωρίζοντας την σπουδαιότητα του Φρουρίου, όρμησε με τον στρατό του να ελευθερώσει το Τέμενος.

Έγινε σκληρή μάχη στα τείχη του φρουρίου ώσπου κάποιοι χριστιανοί όρμησαν σε μια μικρή θυρίδα, μπήκαν μέσα στο φρούριο και με γενναιότητα άνοιξαν την πόρτα. Ο στρατός μπήκε μέσα και έσφαξε σχεδόν όλους τους Τούρκους. Το αίμα έβαψε τα τείχη του φρουρίου και το γεγονός αυτό έμεινε βαθιά χαραγμένο στην μνήμη των Οθωμανών. Όταν έπεσε ο Χάνδακας και το νησί όλο βρισκόταν πια σε Οθωμανικά χέρια, το φρούριο Τέμενος ονομάστηκε Κανλί Καστέλι (ματωμένο φρούριο) σε ανάμνηση του θλιβερού για τους Τούρκους εκείνου γεγονότος.

Αυτό το όνομα πήρε και ο οικισμός που χτίστηκε στους πρόποδες του λόφου, μέχρι το 1955 που μετονομάστηκε σε Προφήτη Ηλία λόγω της ομώνυμης εκκλησίας που βρίσκεται εκεί. Ολόκληρη πάντως η επαρχία ακόμα και σήμερα ονομάζεται επαρχία Τεμένους, δηλώνοντας την σημαντικότητα που κάποτε είχε εκείνο το φρούριο στον λόφο της Ρόκκας.

 

(Ευχαριστώ θερμά τον Μαρίνο Τακιτζή για την παραχώρηση των φωτογραφιών. Ο Μαρίνος διαχειρίζεται μια δημοφιλέστατη σελίδα στο Facebook με τον τίτλο: Vintage-κλικ με χρώμα στο παρελθόν, όπου παρουσιάζει με κείμενα και φωτογραφίες, θέματα κοινωνικά, ιστορικά, καλλιτεχνικά. Επίσης γυρίζει τον τόπο μας αναδεικνύοντας την λησμονημένη ιστορία και τις ομορφιές του. Τον συγχαίρω και τον ενθαρρύνω να συνεχίσει το σπουδαίο έργο του).

 

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr