ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

13/12/19

ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο μουσικός Δαμιανός Βασιλάκης

Η Κρήτη, αυτό το θεριό που φυλάει τα περάσματα της δύσης και της ανατολής, έχει πολλές ομορφιές και κάθε περιοχή της είναι μοναδική. Τα Χανιά με τα δάση και τα φαράγγια. Το Ρέθυμνο με τον πέτρινο γίγαντα, τον Ψηλορείτη. Το Ηράκλειο με τους κάμπους και τους μυριόκαρπους λόφους. Το Λασίθι με το οροπέδιο, την τροφό του νησιού, που αιώνες τώρα θρέφει ξένους και ντόπιους. Η Σητεία με τα αργυροκέντητα ακρογιάλια. Έτσι μοναδικοί είναι και οι άνθρωποι κάθε περιοχής του νησιού. Η μοναδικότητα αυτή των ανθρώπων είναι που δημιούργησε την Κρητική μουσική παράδοση όπως την ξέρουμε σήμερα.

 Πέρα όμως από την μουσική διαφορετικότητα κάθε περιοχής του νησιού υπήρχε και ένα κοινό στοιχείο, που δυστυχώς σήμερα σχεδόν έχει χαθεί, η προφορική μουσική παράδοση. Σε παλαιότερα χρόνια, τραγούδια όπως η βοσκοπούλα, ο Ερωτόκριτος, ριζίτικα, γνωμικά, ηρωικά, νανουρίσματα, ταχταρίσματα και άλλα της καθημερινότητας του ανθρώπου ταξίδευαν από στόμα σε στόμα και από τόπο σε τόπο. Πολλά από αυτά με τα χρόνια άλλαξαν, φόρεσαν πιο σύγχρονα κουστούμια, χάσανε το χρώμα τους την γνησιότητα τους, άλλα ξεθώριασαν και τελικά σβηστήκαν από τα κιτάπια της μουσικής ιστορίας και άλλα, λίγα δυστυχώς, φτάσανε ως τις μέρες μας αναλλοίωτα για να μας θυμίζουν ένα χαμένο πλούτο, μια χρυσή εποχή που δύσκολα θα ξαναζήσουμε.

Υπάρχουν όμως κάποιοι άνθρωποι που έχουν μεγάλη αγάπη στα παλαιϊνά αυτά τραγούδια και είναι ταγμένοι στην διατήρηση και στην διάδοση τους. Ένας από αυτούς είναι ο Δαμιανός Βασιλάκης, ο οποίος κατάγεται από τα Μάλια και το Αβδού.  Ο Δαμιανός είναι μουσικός, κατασκευάζει και διδάσκει, ασκομαντούρα, τσουκομαντούρα, θιαμπόλι και Λασιθιώτικο νταουλάκι,  μα το μεγάλο του μεράκι είναι η συλλογή παλαιϊνών τραγουδιών και σκοπών που έχουν χαθεί. Γυρίζει τα χωριά ο Δαμιανός, βρίσκει γερόντους και γράδες, τους ξερωτά κι αυτοί σκαλίζουν στον άθο του μυαλού τους μπας και βρουν καμία ξεχασμένη σπίθα από την παλιά φωτιά των τραγούδιων, που τους ζέσταινε την ψυχή. Κράτα μαζί του ένα μαντουράκι η ένα θιαμπόλι, τους παίζει και σιγά-σιγά ανάβει η σβησμένη σπίθα, γίνεται πάλι φωτιά κι αρχίζουν οι γερόντοι το τραγούδι, οι γράδες τα ταχταρίσματα, τις μαντινάδες και ο Δαμιανός τα καταγράφει και τα μεταδίδει αυτούσια χωρίς ξομπλιάσματα και νεοτερισμούς.

Σε μια κουβέντα που είχα με τον Δαμιανό Βασιλάκη, διαπίστωσα πόσο πλούσια και βαθειά γνώση διαθέτει για την μουσική της Κρήτης και όχι μόνο. Μου μίλησε για την ζωντανή παράδοση της Κρήτης, πως δηλαδή οι οργανοπαίκτες και οι χορευτές κοντραριζόταν και αυτοσχεδιάζανε την ώρα του γλεντιού, πόσοι σκοποί δημιουργήθηκαν ή ξομπλιάστηκαν από αυτές τις κόντρες. Εκατόν είκοσι γυρίσματα είχε ο πηδηχτός στο Λασίθι, εκατόν σαράντα στην Πεδιάδα, στον τόπο του, όπως χαρακτηριστικά μου είπε. Μετά ξεκίνησε να μου λέει για τα τραγούδια που συλλέγει, την σύνδεση τους με παλιούς η ακόμα και αρχαίους μουσικούς δρόμους, το ρόλο τους στις τοπικές κοινωνίες και στην ανατροφή των παιδιών. Μου είπε επίσης πως οι μουσικοί των πόλεων έπαιρναν τα λιτά, Δωρικά τραγούδια που παίζανε στα χωριά, τα ξόμπλιασαν και φτιάξανε τα σύγχρονα ακούσματα. Μιλήσαμε για τον σεβασμό που είχαν οι παλαιότεροι στην παρέα, στον χορό μα και στο τραγούδι, ήταν όλα μια ιεροτελεστία για αυτούς.

 Κουβεντιάζαμε πολύ ώρα με τον Δαμιανό, μου είπε πολλά, όταν μάλιστα έβλεπε πως δεν καταλαβαίνω κάτι, μου έπαιζε με την μαντούρα, μου τραγουδούσε κι όταν πια τελειώσαμε την συνομιλία μας, καθάρισε ο νους μου, ξεδιάλυνε. Σαν το δυνατό βοριά οι κουβέντες του Δαμιανού, σκορπίσανε τις απορίες και τις αμφιβολίες που είχα σχετικά με την Κρητική μουσική. Με χαρά άκουσα να μου λέει ότι έχει πολύ υλικό μαζεμένο και ετοιμάζει μεγάλη και σπουδαία δουλειά, για να κάνει αυτό τον χαμένο θησαυρό γνωστό στο κοινό, μα το πιο σπουδαίο είναι ότι τα τραγούδια και τους σκοπούς αυτούς ήδη τους έχει κοινωνήσει σε πολλούς καλλιτέχνες για να κρατηθούν ζωντανοί.

 Άνθρωποι σαν τον Δαμιανό είναι που κρατούν στους ώμους τους, σαν άλλοι άτλαντες, το μουσικό στερέωμα της Κρήτης, σε αυτούς έχω εναποθέσει τις ελπίδες μου για την αναγέννηση και την διατήρηση της Κρητικής μουσικής παράδοσης.