ΤΑ "ΚΡΗΤΙΚΑ" ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

 

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Τα «Κρητικά» της Καινής Διαθήκης

Τώρα πια με τραβά απ’ τη μύτη η ευωδιά της λαλιάς μου. Πιάστηκα στα μυριόπλεχτα δίχτυα της και δεν θέλω να ξεφύγω. Ξεψαχνίζω την κάθε λέξη της, την κάθε έκφρασή της, για να δω που φτάνει το νήμα της ιστορίας. Ψαχουλεύω παντού να τη βρω, σε ποξεχασμένα έθιμα, σε θρύλους λησμονημένους, σε αραχνιασμένα κιτάπια, σε ιερά βιβλία, παντού την παντύχνω τη λαλιά μου.

Η Καινή Διαθήκη, αποτελείται από 27 βιβλία. Τα τέσσερα Ευαγγέλια, τις Πράξεις των Αποστόλων, τις 21 επιστολές και την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στο περιεχόμενο είναι περιττό να αναφερθώ, το βιβλίο αυτό είναι διαβασμένο όσο κανένα άλλο στον κόσμο. Η γλώσσα της Καινής Διαθήκης αποτελεί την καθομιλουμένη, την λαϊκή γλώσσα του Ελληνιστικού κόσμου. Η χρήση της Ελληνικής γλώσσας ήταν τόσο διαδεδομένη τότε (323 π.Χ-325 μ.Χ) ώστε αποτελούσε τη δεύτερη γλώσσα πολλών λαών. Στην Καινή Διαθήκη, γλωσσικά, εκτός από λίγα στοιχεία σιμιτισμών, εβραϊκά κύρια ονόματα και ελάχιστες λατινικές λέξεις, η αρχαία Ελληνική γλώσσα είναι παντού. Έτσι μια λαλιά σαν την Κρητική, με τόσους αρχαϊσμούς ζωντανούς ακόμα στα σπλάχνα της, δεν θα μπορούσε να μην έχει κοινές λέξεις με το κείμενο της Καινής Διαθήκης.

ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

2.16: ...Τότε Ηρώδης ιδών ότι ενεπαίχθη υπό των μάγων…

Απόδοση: Όταν κατάλαβε ο Ηρώδης πως οι μάγοι τον εξαπάτησαν…

Το αρχαίο εμπαίζω= κοροϊδεύω, εξαπατώ, στην Κρήτη λέμε παίζεις με= με κοροϊδεύεις;

5.15: ...Ουδέ καίουσι λύχνον και τιθέασιν αυτόν υπό τον μόδιον, αλλ’ επί την λυχνίαν και λάμπει πάσι τοις εν τη οικία…

Απόδοση: Οι ανθρώποι όταν ανάψουν το λυχνάρι, δεν το βάζουν κάτω από το δοχείο με το οποίο μετρούν το στάρι, αλλά το τοποθετούν στο λυχνοστάτη για να φωτίσει όλους τους ανθρώπους του σπιτιού.

Το ελληνιστικό μόδιον (modius λατινικά) ήταν μονάδα μέτρησης χωρητικότητας σιτηρών (8,75 λίτρες) και υπήρχε αντίστοιχο δοχείο που χωρούσε ένα μόδι. Επίσης ένα μόδι γης, ήταν η έκταση αυτή που χωρούσε σπόρο ένα μόδι. Προφανώς το πανέμορφο χωριό Πενταμόδι, ήταν έκταση γης που χωρούσε σπόρο πέντε μόδια (Πέντα-μόδι). Υπάρχει επίσης η κρητική λέξη μοδαρά που σημαίνει το καλάθι από λεπτό καλάμι όπου σουρώναν τα τυριά κυρίως τη μυζήθρα, που πιθανολογείται ότι συνδέεται κι αυτή με το μόδι.

6.7: ...Προσευχόμενοι δε μη βαττολογήσετε ώσπερ οι εθνικοί…

Απόδοση: ...Όταν προσεύχεστε μη φλυαρείτε όπως οι ειδωλολάτρες…

Η αρχαία λέξη βαττολογώ=φλυαρώ. Στην Κρήτη λέμε βατταλαλώ= μιλώ ασυνάρτητα κι ασταμάτητα.

13.15: ...Επαχύνθη γαρ η καρδία του λαού τούτου και τοις ωσί βαρέως ήκουσαν και τους οθφαλμούς αυτών εκάμμυσαν…

Απόδοση: ...Γιατί έγινε αναίσθητη η καρδιά αυτού του λαού και με τ’ αυτιά βαριάκουσαν κι έκλεισαν τα μάτια τους…

Το αρχαίο καμμύω=κλείνω τα μάτια, παρέμεινε στην Κρήτη ως καμνώ= κλείνω τα μάτια, νυστάζω.

16.2: ...Οψίας γενομένης λέγετε ευδία, πυρράζει γαρ ο ουρανός…

Απόδοση: ...Όταν έρθει το δειλινό λέτε θα ‘χουμε καλό καιρό γιατί ο ουρανός είναι κόκκινος...

Οψία λοιπόν είναι το δειλινό από το αρχαίο οψέ=αργά το βράδυ. Οψές λέμε στην Κρήτη, δηλαδή χθες το βράδυ, λέμε όμως και οψάργας.

ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

4.29: ...Εξέβαλον αυτόν έξω της πόλεως και ήγαγον αυτόν έως οφρύος του όρους…

Απόδοση: ...Τον έβγαλαν έξω από την πόλη και τον έφεραν ως το φρύδι (άκρη) του βουνού…

Το αρχαίο οφρύς= φρύδι. Αυτή ακριβώς την έκφραση χρησιμοποιούμε ακόμα στην Κρήτη, λέμε στο φρούδι (φρύδι) του βουνού ή του γκρεμού.

12.54: ...Όταν ιδήτε την νεφέλην ανατέλλουσαν από δυσμών, ευθέως λέγετε, όμβρος έρχεται…

Απόδοση: ...Όταν δείτε τα σύννεφα να έρχονται από τη δύση, αμέσως λέτε πως έρχεται βροχή…

Εδώ στην Κρήτη λέμε ακόμα νέφαλο το σύννεφο (αρχ. νεφέλην) και ομπρά τη βροχή (αρχ. όμβρος).

ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

21.3: ...εκείσε γαρ ην το πλοίον αποφορτιζόμενον τον γόμον…

Απόδοση: ...γιατί εκεί έπρεπε το πλοίο να ξεφορτώσει το εμπόρευμα…

Ο αρχαίος γόμος είναι το φορτίο πλοίου και αργότερα το φορτίο ζώου. Από την ίδια ρίζα έχουμε τις λέξεις γομάτος-γεμάτος, γομάρι (γόμος+αίρω=σηκώνω) και μιγόμι (ημί+γόμος)=μισογεμάτο τσουβάλι ή φορτίο.

ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

3.8: ...και ηγούμαι σκύβαλα είναι ίνα Χριστόν κερδήσω…

Απόδοση: ...και τα θεώρησα σκουπίδια, προκειμένου να κερδίσω τον Χριστό…

Το σκύβαλον= σκουπίδι, κάθε άχρηστο πράγμα, το βρίσκουμε στην Κρήτη ως σκύβαλα ή αποσκύβαλα= τα εναπομείναντα μετά το αλώνισμα και το λίχνισμα των σιτηρών, χοντρά κομμάτια που μένουν από το βόλισμα.

ΠΡΟΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

6.16: ...Άνθρωποι μεν γαρ κατά του μείζωνος ομνύουσι…

Απόδοση: ...Οι άνθρωποι ορκίζονται σε κάποιον ανώτερό τους…

Το αρχαίο ομνύω= ορκίζομαι, παρέμεινε μνόγω στην Κρήτη, με την ίδια ακριβώς έννοια.

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr