Ο ΞΕΣΗΚΩΜΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΟ 1821 ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

 

Ο ξεσηκωμός της Κρήτης το 1821

στα σχολικά βιβλία.

Όντε-ν-ήμουνε μικιό κοπέλι κι είχενε ο νους μου σαφί τσι φτερούγες ορθάνοιχτες, κάθε τέθοια εποχή, παραμονές της 25^ης Μαρτίου, γροικούσα τον δάσκαλο να μιλεί για την Επανάσταση του ’21 και τρούλωνα τ’ αυτιά μου σαν το λαγωνάρικο κουλούκι. Ήφευγε ο νους μου κι επέτα τ’ αψήλου, σε τόπους που δεν εκάτεχα μα τσοι ‘πλαθα όπως ήθελα εγώ. Μωριάς, Ρούμελη, Μάνη, Τριπολιτσά. Εθώρρουνα τσι κρεμασμένες εικόνες των ηρώων γύρω-γύρω στην τάξη, Κολοκοτρώνης, Διάκος, Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος κι ήλεγα: «μωρέ, ίντα λοής θεριά είναι ‘τανά; Με τσι παχές μουστάκες, με τα γιαταγάνια ντως. Έτούτοι, αμοναχοί εφάγανε την Τουρκιά». Μα μέσα μου μ’ έτρωγε κάτι και κάποια στιγμή ερώτησα τον δάσκαλο: «Κύριε, έπαε στην Κρήτη δεν εκάμαμε επανάσταση το ’21;», ο δάσκαλος βέβαια δεν μου ‘δωκε σημασία (ήτονε και ξενομπάτης) μα εγώ είχα πάντα την απορία κι όσο μεγάλωνα τόσο εθέριευε.

Αναγνώστης Μανουσογιαννάκης Ίμπρος Σφακίων. Φωτογραφία από το βιβλίο του Μιχάλη Δ. Παπαηλιάκη: «Ανδριάντες και προτομές αγωνιστών των κρητικών επαναστάσεων 1770-1898».

Πουθενά, σε καμιά τάξη του σχολείου δεν μου ‘πανε για την Επανάσταση του ’21 στην Κρήτη κι είπα μέσα μου: «Νικολή, πρέπως δεν είχενε η Κρήτη τότεσας ήρωες». Μα σαν εμεγάλωσα κι ήρχιξε ο σκούλικας της περιέργειας να σάζει φωλιά μέσα μου, ξεφύλλισα βιβλία αμέτρητα κι είδα μπροστά μου όλη την αλήθεια, που αμφιβάλλω αν ακόμη και σήμερο τηνε κατέχουνε τα κοπέλια στα σχολειά.

Είδα ανελωμή μεγάλη στην Κρήτη κι αίμα να ρέει μπόλικο για δέκα χρόνους. Μάχες πολλές παντού στο νησί, με ήττες, με νίκες μα όλες ηρωικές. Είδα, 27 Μαΐου 1821 Κυριακή ημέρα, στους Κομιτάδες τω Σφακιώ, οπλαρχηγούς μαζωμένους στην Παναγία τη Θυμιανή, ν’ ανάβουν το φυτίλι του ξεσηκωμού, να κάνουν το σταυρό ντως και να ορκίζονται να δώσουν το αίμα τους για τη λευτεριά. Είδα μάχη μεγάλη στο Λούλο Χανίων, γενίτσαρους σφαγμένους κι ύστερα, Τούρκους να σκοτώνουν άμαχους στα Χανιά, στο Ρέθυμνο, στο Ηράκλειο και στη Σητεία. Όλο το χρόνο μάχες στα Χανιώτικα με νίκες πολλές και σπουδαίους ήρωες νεκρούς.

Μιχαήλ Κουρμούλης Κουσές Καινουργίου. Φωτογραφία από το βιβλίο του Μιχάλη Δ. Παπαηλιάκη: «Ανδριάντες και προτομές αγωνιστών των κρητικών επαναστάσεων 1770-1898».

Το 1822 ατελείωτες μάχες στα Χανιά, στο Ρέθυμνο. 12 Ιούνη μάχη σκληρή στο Τυμπάκι, εκδίωξη των Τούρκων. Είδα να φτάνουν Αιγυπτιακά πλοία με χιλιάδες στρατιώτες μα να μην φοβίζουν τους Κρήτες. 18 Ιούλη μάχη στον Κρουσώνα, μεγάλη νίκη. Ξεσηκωμός της Ανατολικής Κρήτης μέχρι τη Σητεία. Όσο παιρνούν οι χρόνοι, πιο πολύ αίμα, πιο σκληρός αγώνας. Μάχη της Κριτσάς, καταστροφή Οροπεδίου Λασιθίου, θυσία στο σπήλαιο Μιλάτου. Έπειτα μάχη στο Γάζι. Πυκνές μάχες σε Ρέθυμνο, Χανιά., θυσία στο σπήλαιο Μελιδονίου. Κυνήγι ατελείωτο στους γενίτσαρους, φόνος Αγριολίδη, αντίποινα σε Ηράκλειο και Ρέθυμνο. Νίκες σπουδαίες, ο Τούρκικος στρατός κλεισμένος στα φρούρια της Κρήτης, άρωμα λευτεριάς.

Εμμανουήλ Καζάνης Μαρμακέτω Λασιθίου. Φωτογραφία από το βιβλίο του Μιχάλη Δ. Παπαηλιάκη: «Ανδριάντες και προτομές αγωνιστών των κρητικών επαναστάσεων 1770-1898».

Κι ύστερα, αναμονή ως το Πρωτόκολλο του Λονδίνου 1830, απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων για εξαίρεση της Κρήτης από το Ελληνικό Κράτος. Προκήρυξη του Κρητικού Συμβουλίου στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου, πικρία για Καποδίστρια και Μεγάλες Δυνάμεις. Η Κρήτη πάλι μόνη. Αποκλεισμός από Αγγλικό στόλο των πλοίων από και προς Κρήτη, απαίτηση υποταγής στον Σουλτάνο. Τέλος Επανάστασης, μέχρι να ξαναφουντώσει ο αγώνας.

Είδα ήρωες, αμέτρητους: Μελχισεδέκ Τσουδερό από τον Άγιο βασίλειο Ρεθύμνου, Μιχαήλ Κουρμούλη από τον Κουσέ Καινουργίου, Μπικοστρατή από το Ασφέντου Σφακίων, Αναγνώστη Μανουσογιαννάκη Ίμπρος Σφακίων, Μιχαήλ Κόρακα Πόμπια, Βασίλη Σμπώκο Ανώγεια, Μανώλη Καζάνη Μαρμακέτω Λασιθίου, Τσελεπή Ανώπολη Σφακίων, Μελίτακα Ζωνιανά Μυλοποτάμου, Δεληγιαννάκη Σήφη Ασφέντου Σφακίων, Σήφακα Μελιδόνι Αποκορώνου, Σταυρουλή Νιώτη Ανώγεια, Τσακίρη Βασιλικά Ανώγεια, κι άλλους πολλούς να δίνουν το αίμα τους δίχως να λογιάζουν χάρο.

Όλα αυτά κι άλλα τόσα είδα γυρνώντας τις μπαρουτοκαπνισμένες σελίδες της ιστορίας της Κρήτης, όλα αυτά που δεν μου τα είπε κιανείς στο σχολειό κι αυτό που όφειλε να κάμει η πολιτεία το ‘κανα εγώ. Είπα στα κοπέλια μου ότι το 1821 η Κρήτη ολάκερη ξεσηκώθηκε για να απαλλαγεί από τους Τούρκους και να ενωθεί με την Ελλάδα κι αν δεν το κατάφερε τότε, ας όψονται κάποιοι που τώρα τους βλογούμε και τους έχουμε σαν σωτήρες.

Λουκαδάκης Νίκος

«Δαφνιανός»

niloukadakis@yahoo.gr