ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΣΤΗ ΓΡΙΑ ΒΙΓΛΑ ΔΑΦΝΩΝ

 

ΔΑΦΝΕΣ

ΤΟΠΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Οι μάχες στη Γριά Βίγλα Δαφνών

Φλεβάρη με Απρίλη του 1897

Καβαλάρης ο χρόνος δεν κοιτά ποτέ πίσω του, μόνο σκορπά στο διάβα του την πηχτή σκόνη της λήθης. Κάθε γενιά που περνά, αν δεν κάμει τη μνήμη λόγο, είτε γραπτό, είτε προφορικό, να γαλουχήσει την επόμενη, αν δεν σκαλίσει στο καθάριο μάρμαρο της ψυχής των κοπελιών, τα ονόματα των ηρώων του τόπου, πώς θα νοιώσουν την ευθύνη για το χώμα που πατούνε, πώς θα φυλάξουν Θερμοπύλες, πώς θα ξοδιάσουν το αίμα τους ποτίζοντας το δεντρί της λευτεριάς.

Στο χωριό μου, στις Δαφνές, όποτε χτύπησε το βαρύ σήμαντρο της η λευτεριά, οι χωριανοί ήταν εκεί δίχως να το σκεφτούν. Αν κανείς δει το μνημείο πεσόντων που υπάρχει στην πλατεία του χωριού, θα καταλάβει από τι υλικό είναι φτιαγμένη η Δαφνιανή ψυχή. Υπάρχει όμως ένα τοπόσημο ‘ποξεχασμένο, ελάχιστοι Δαφνιανοί γνωρίζουν τη θέση του, την ιστορική του αξία, τον ρόλο που έπαιξε σε μια καθοριστική στιγμή της Κρητικής Επανάστασης του 1895-1898. Είναι η λοφοσειρά της Βίγλας, η Γριά Βίγλα όπως ήταν γνωστή την εποχή εκείνη.

Φλεβάρης του 1897. Η Οθωμανική κυριαρχία στο νησί έφτανε πια στο τέλος της. Οι ποταμοί του Κρητικού αίματος, οι συνεχείς επαναστάσεις και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, είχαν ήδη στριμώξει τον Σουλτάνο από το 1878 με τη Σύμβαση της Χαλέπας, να παραχωρήσει μερική αυτονόμηση του νησιού, μια σύμβαση που ποτέ δεν τήρησε. Η ύπαιθρος ήταν ήδη κάτω από τον έλεγχο των χριστιανών, με αποτέλεσμα ο μουσουλμανικός πληθυσμός να συγκεντρωθεί στις μεγάλες πόλεις. Με αίτημα λοιπόν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ξεκίνησε η τελευταία επανάσταση της Κρήτών.

Η θέα προς τα ανατολικά από την Γριά Βίγλα.

Κάτω φαίνεται ο δρόμος προς Φοινικιά

Οι Δαφνές λόγω της κοντινής απόστασης με το Ηράκλειο είχαν δεχτεί πολλές φορές επιθέσεις των Τούρκων σε όλες τις μεγάλες επαναστάσεις και υπήρχε πάντα μαχητικός πυρήνας στο χωριό. Το 1897, αρχηγός Τεμένους και Μαλεβιζίου ήταν ο σπουδαίος Δαφνιανός οπλαρχηγός Δημήτριος Γ. Ζουδιανός που δεν έλειπε σε καμιά μάχη από το 1866 και πέρα. Μαζί λοιπόν με όλους τους Καπεταναίους Μαλεβιζίου και Μεσαράς, λόγω των συχνών επιθέσεων των Τούρκων στα κοντινά χωριά του Ηρακλείου, αποφάσισαν να δράσουν στέλνοντας εφεδρείες. Διάλεξαν τις Δαφνές ως μόνιμη θέση εγκατάστασης των εφεδρειών, προφανώς λόγω της θέσης, του πλούτου και του ηρωικού υπόβαθρου του χωριού. Εκεί θα βρεθεί και το περίφημο Τάγμα Επίλεκτων Κρητών, που αποτελούνταν από 200 εθελοντές, κυρίως Κρήτες φοιτητές, υπό τον Ιωάννη Νταφώτη. Μέσα σε αυτούς του πολεμιστές, ήταν κι ο Ηλίας Βουτιερίδης, στον οποίο χρωστάμε την καταγραφή των μαχών στη Γριά Βίγλα (Ημερολόγιο του Τάγματος των Εθελοντών Κρητών).

Τα απομεινάρια των οχυρώσεων στην Γριά Βίγλα

Όχι πολύ μακριά από το χωριό, κοντά στο μετόχι Ξερολιά, υπάρχει η λοφοσειρά Γριά Βίγλα, που χωρίζει τις Δαφνές από τη Φοινικιά. Η στρατηγική αυτή τη θέση οχυρώθηκε καλά, ανοίχτηκε μεγάλη και βαθιά τάφρος από τον Γεργιανό οπλαρχηγό Μιχαήλ Τζωρτζάκη (η λεγόμενη Τζωρτζοβάγκα). Εκεί δόθηκαν σκληρές, λυσσώδης μάχες με τους Τούρκους, εκεί δοξάστηκαν, μαζί με άλλους κι οι Δαφνιανοί ήρωες. Πέντε μεγάλες μάχες δόθηκαν εκεί (24/2, 4/3, 21/3, 25/3, 25/4) κι άλλες μικρότερες. Όποτε έκαναν την εμφάνιση τους οι Τούρκοι χτυπούσε το σήμαντρο στης Λαβουρδάνας την Ελιά (στη θέση Σταυρός) και μαζεύονταν οι πολεμιστές στην οχύρωση της Βίγλας. Λίγες φορές κατάφεραν οι Τούρκοι να καταλάβουν τον λόφο, αλλά αμέσως απωθούνταν αμέσως. Χιλιάδες οι Τούρκοι, λίγοι οι χριστιανοί, μα νικητές σε όλες τις μάχες εκεί, ποτέ δεν τους άφησαν να περάσουν στη Μεσαρά.

Το σημείο στον λόφο Γριά Βίγλα όπου είναι φανερά τα σημάδια της οχύρωσης

Ο γέρο-Ζουδιανός, μπροστάρης, υψώνοντας το προσωπικό του λάβαρο, με το σημάδια των μαχών σε όλο του το σώμα και πίσω του Δαφνιανοί αγωνιστές που δόξασαν το χωριό, όπως αναφέρονται ονομαστικά στο βιβλίο της Γωγώς Κουγιουμουτζάκη «Δαφνές Ηρακλείου Κρήτης. Ο τόπος μας»:

Αγωνιστές στην Επανάσταση του 1897 στις Δαφνές

Ζουδιανός Δημήτριος του Γεωργίου. Αρχηγός Τεμένους-Μαλεβιζίου

Ζουδιανός Εμμανουήλ του Δημητρίου

Αμαργιωτάκης Στέφανος

Καραβιτάκης Ανδρέας

Κουλίζος Γεώργιος

Λουκαδάκης Μιχαήλ ή Γιωργάρας

Λουκαδάκης Γεώργιος

Μπαφάκης Γεώργιος Κωνστ. Ή Κωνσταντογιώργης

Ξενάκης Ιωάννης

Παναγιωτάκης Παύλος ή Παναγιωτοπαυλής

Περδίκης Ελευθέριος

Περδικάκης Γεώργιος του Ελευθερίου

Τζωρακολευθεράκης Εμμανουήλ ή Παπαμανόλης

Τσακαλάκης Απόστολος ή Τσακαλαποστόλης

Τσαγκαραντώνης

Χανιωτάκης Πέτρος

Χανιωτάκης Αντώνιος του Πέτρου

Χανιωτάκης Γεώργιος του Πέτρου

Χανιωτάκης Ιωάννης του Πέτρου

Φονευθέντες

Αμαργιωτάκης Γεώργιος του Νικολάου ή Αμαργιωτογιώργης

Δουλουφάκης Δημήτριος του Νικολάου ή Δουλουφοδημήτρης

Λουκαδάκης Μιχαήλ του Γεωργίου

Μαρούλης Γεώργιος του Θεοδώρου ή Θεοδωρογιώργης

Τζωρακάκης Νικόλαος Του Γεωργίου ή Τζωρακονικολής.

Σήμερα, βαδίζοντας στο λόφο Γριά Βίγλα, μόνο σκόρπια απομεινάρια των οχυρώσεων βλέπεις ανάμεσα στις ελιές κι ένα σιδερένιο κατασκεύασμα (κεραία τηλεφωνίας;), που αποδεικνύουν την αδιαφορία των ανθρώπων για την ιστορία τους. Ούτε κάποιο μνημείο υπάρχει, ούτε στεφάνια καταθέτει κανείς, ούτε τα κοπέλια κατέχουν τι έγινε σ’ αυτόν τον ιερό τόπο. Οι νεκροί όμως που άφησαν εδώ την ψυχή τους για τη λευτεριά αξίζουν όλες τις τιμές και πρέπει να φροντίσουμε, να γραφτούν αιώνια στη μνήμη των Δαφνιανών οι μάχες στη Γριά Βίγλα.

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr