ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΡΥΣΕΣ ΤΩΝ ΔΑΦΝΩΝ

 

ΔΑΦΝΕΣ

ΤΟΠΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Πηγές και βρύσες των Δαφνών

Ούτε μπορούμε να βάλομε με τον νου μας, εμείς οι πια νέικοι που δεν το φτάξαμε, ίντα εσέρνανε οι ανθρώποι για να πλύνουνε τα ρούχα ντως, να ποτίσουνε τα χωράφια και τα οζά ντως, ακόμη και για να ‘χουνε ένα ποτήρι νερό στο τραπέζι ντως. Εμείς ανοίγομε τη βρύση και το ‘χομε πληθώρα μα κάποτε ο αγώνας για το νερό ήτονε σκληρός και βέβαια οι άνθρωποι εσέβουνταν μέχρι και τη σταγόνα του νερού, όχι σαν εδά που το σπαταλούμε και το βρομίζουμε.

Το πρώτο λοιπόν που ξανοίγανε οι ανθρώποι για να στελιώσουνε ένα χωριό ήταν αν είχε νερό. Να ‘ναι δίπλα σε ποταμό ή να ‘χει πηγές κι αν δεν είχε σκάβανε πηγάδια με μεγάλο κόπο, γιατί δίχως νερό ζωή δεν στεριώνεται. Απείς εβρίσκανε νερό σάζανε βρύσες και γούρνες για να ξεδιψούνε ανθρώποι κι οζά, πλύστρες για να σιμώνουν οι μαρμαροτράχηλες κόρες να πλένουν τα ιδρωμένα απ’ τον κάματο ρούχα ντως. Έτσα λοής λοιπόν και στις Δαφνές, το ομορφοξόμπλιαστο χωριό μου, δεν εξελείπανε οι βρύσες, οι πηγές κι οι στέρνες, μέσα και γύρω απ’ το χωριό, όπου είχαν την ανάγκη του νερού οι καλοδουλευτήδες Δαφνιανοί. Ας κάμω λοιπόν δυο ζάλα. Το ένα οπίσω στον χρόνο και το άλλο σήμερο, για να δω ίντα βρύσες και πηγές είχε το χωριό κι ιντά ‘χει αφήσει όρθιο ακόμη ο χρόνος κι η ανθρώπινη αδιαφορία.

Όπως εδιάβασα στο μπεγεντισμένο βιβλίο της Γωγώς Κουγιουμουτζάκη: «Δαφνές Ηρακλείου Κρήτης. Ο τόπος μας» δυο ήτονε οι μεγάλες πηγές του χωριού. Το Πάνω Χωριό έπαιρνε νερό από το Καβούσι, στη θέση Κουτσουριάς, που όπως είδα με τα μάθια μου τρέχει ακόμα μπόλικο νερό, και από τα Βενετικά χρόνια είχανε σάξει κρήνη μεγάλη με δεξαμενή και πλύστρες. Το 1897 ο περίφημος Πέτρος Χανιωτάκης, Δαφνιανός λιθοξόος που έχει αφήσει τη σφραγίδα του σε πολλά μνημεία του χωριού, την ανακαίνισε σεβόμενος την αρχική της μορφή. Σήμερα δυστυχώς το στολίδι αυτό του χωριού έχει αφεθεί στο έλεος του χρόνου και των επιτήδειων «ιερόσυλων».

Το Καβούσι στην περιοχή Κουτσουριάς στις Δαφνές

Το Κάτω Χωριό έπαιρνε νερό από την πηγή που υπήρχε κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, με στέρνα και σκαλιστές πλύστρες που μαζεύονταν όλες οι νοικοκυράδες του χωριού μέχρι και τα χρόνια της Κατοχής. Δυστυχώς η στέρνα έχει σήμερα ισοπεδωθεί. Επίσης υπήρχε, άγνωστο πότε ανοίχτηκε, ένα μεγάλο πηγάδι στη Μεσοχωριά, το Γενικό Πηγάι, που ήτονε στεγασμένο. Το 1929 που επιτέλους υδροδοτήθηκε όλο το χωριό, χτίστηκε βρύση που τηνε χρησιμοποιούσανε οι χωριανοί κυρίως το καλοκαίρι. Το Γενικό Πηγάι έπεσε θύμα της εξέλιξης και ισοπεδώθηκε.

Η βρύση στη περιοχή Βρουλιά

Η Τσικουριανή βρύση στα περίχωρα των Δαφνών.

Νερό όμως χρειάζονταν και γύρω από το χωριό για τα χωράφια και τα χτήματα που κουβαλούσαν τον κόπο των Δαφνιανών ξωμάχων. Για αυτές τις ανάγκες υπήρχαν κι άλλες βρύσες έξω απ’ το χωριό. Οι πιο μεγάλες ήταν: Στο Αρχοντικό Περβόλι, δεξιά και κάτω απ’ την είσοδο του χωριού. Στην περιοχή αυτή που πήρε το όνομά της από κάποιο Βενετό άρχοντα υπάρχει πηγή και στέρνα νερού. Ανατολικά του χωριού, στα Βρουλιά υπάρχει κρήνη, μάλλον Βενετική, ανακαινίστηκε από τον Τσακαλάκη Εμμανουήλ το 1956. Πιο μακριά, βοριοανατολικά του χωριού, στον δρόμο για τον Άγιο Κωνσταντίνο, υπάρχει η όμορφη Τσικουριανή βρύση με δυο μεγάλες γούρνες, που τρέχει σχεδόν όλο τον χρόνο. Εκεί κοντά, στην περιοχή Εθιά, υπάρχει μεγάλη πηγή με πετρόχτιστη δεξαμενή, γουργούθι και γούρνες. Τέλος, μακριά από το χωριό, δυτικά, δίπλα στην Εθνική οδό για Μεσαρά, υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου, το οποίο είχε πηγή με βρύση και τρεχούμενο νερό όλο τον χρόνο. Είχε γούρνες και θυμούμαι πολλούς περαστικούς να σταματούν για να δροσιστούν και ν’ ανάψουν ένα κερί στον Άγιο. Δυστυχώς κι αυτή η βρύση έπεσε θύμα της εξέλιξης και δεν υπάρχει πια.

Οι βρύσες, οι κρήνες κάθε χωριού είναι μνημεία και έργα που γινήκανε με μεγάλο κόπο. Αν δεν σεβόμαστε λοιπόν τη μνήμη και τον κόπο των περασμένων γενιών δεν θα πομείνει πράμα ιερό και όσιο σε τούτο τον τόπο.

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr