ΤΑ ΠΑΛΑΙΟΤΑΤΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΠΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΔΑΦΝΙΑΝΩΝ

 

ΔΑΦΝΕΣ

ΤΟΠΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Τα παλαιότατα καταφύγια πίστης των Δαφνιανών

Κάποτε που η πίστη ήταν η τροφή της ψυχής, δεν λογίζονταν μετόχι, χωριό ή πόλη δίχως εκκλησίες και η ζωή των ανθρώπων ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τα μυστήρια, τις τελετές και τις διδαχές της χριστιανικής πίστης. Η ανάγκη για επιβίωση βέβαια ήταν αυτή που έσπρωξε τους ανθρώπους να φτιάξουν οικισμούς, η πίστη όμως ήταν η άρρηκτη κλωστή που δημιούργησε αιώνιους ανθρώπινους δεσμούς, κοινά θέλω, κοινές εμπειρίες και το σημαντικότερο εντέλει, κοινές αναμνήσεις. Από τα πρώτα δημόσια κτήρια που φρόντιζαν να χτίσουν οι άνθρωποι σε έναν οικισμό ήταν οι ναοί. Έτσι και στο αγαπημένο μου χωριό, στις Δαφνές, από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του, οι χωριανοί έχτισαν εκκλησίες για να στεγάσουν την πίστη τους. Ξεκινώ λοιπόν την περιδιάβαση στα παλαιότατα καταφύγια της πίστης των Δαφνιανών.

Η Αγία Ζώνη Δαφνών

Φτάνοντας στη μπεγεντισμένη πλατεία του χωριού, την «Πλαγιάδα», με τα θεόρατα δεντρά, με τους χωριανούς να κουβεντιάζουν φωναχτά καθισμένοι στις καρέκλες των καφενείων, αντικρίζεις με δέος την εκκλησία της Αγίας Ζώνης, την πολιούχο των Δαφνών που οι χωριανοί την λατρεύουμε σαν μάνα μας. Η δίκλιτη αυτή εκκλησία (το βόριο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο) είναι βασιλικού ρυθμού και υπολογίζεται ότι είναι του 13ου αιώνα. Η Αγία Ζώνη καταστράφηκε τρεις φορές, το 1866, το 1889 και το 1897 κατά τη διάρκεια των Επαναστάσεων κατά των Τούρκων. Το 1887, ο Δαφνιανός Πέτρος Ιωάννου Χανιωτάκης, άριστος τεχνίτης και αρχιτέκτονας, ένωσε τα δύο κλίτη με εξαιρετικής τέχνης τοξοειδή καμάρες και πρόσθεσε εξωτερικά το όμορφο τρίλοβο κωδωνοστάσιο. Σε τούτη την εκκλησία βρίσκονται και οι δικές μου παιδικές αναμνήσεις. Ο ήχος της καμπάνας, οι χωριανοί μέσα και γύρω από την εκκλησία στις μεγάλες γιορτές, το παλαιότατο έθιμο του ζωσίματος του ναού με κλωστή, οι ευχές, η ανθρώπινη ζεστασιά, όλα αυτά κι άλλα, τα κουβαλώ στο νου μου ως φυλαχτό.

Το σπήλαιο της Αγίας Άννας

Παίρνω τον δρόμο πίσω απ’ την «Πλαγιάδα» και κατεβαίνω προς την περιοχή «Καβούσι» για να βρω ένα άλλο παλαιότατο καταφύγιο πίστης των Δαφνιανών, το σπήλαιο της Αγίας Άννας. Σκαμμένο στον κούσκουρα (ασπρόχωμα), στη δυτική ρίζα του χωριού, το σπήλαιο της Αγίας Άννας φυλά στα σπλάχνα του μύθους και αλήθειες που ακόμα διαδίδονται από γενιά σε γενιά. Η χρονολόγηση του άγνωστη όμως ο Gerola στο πολύτομο έργο του (Giuseppe Gerola: I monumenti Veneti dell’ isola di Creta, 4ος τόμος 507 σελίδα), έχει μια φωτογραφία ενός λίθινου θραύσματος από το σπήλαιο όπου αναγράφεται η ημερομηνία 1572. Εδώ ασκήτεψε ο Όσιος Χαράλαμπος εκ Δαφνών, του οποίου ο τάφος βρέθηκε στην Ιερά Μονή Καλυβιανής και καταγόταν από την οικογένεια Κυπαρισσάκη. Ο θρύλος αναφέρει ότι υπάρχει σήραγγα στο σπήλαιο που καταλήγει στην Αγία Ζώνη και ότι οι χριστιανοί την χρησιμοποιούσαν για να τελέσουν τη Θεία λειτουργία κρυφά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Η παλαιότατη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στις Δαφνές

Ξαναβγαίνω προς το χωριό περνάω πάλι την Πλαγιάδα και κατευθύνομαι προς το Κάτω Χωριό διασχίζοντας τη Μεσοχωριά. Φτάνοντας στο Κάτω Χωριό παίρνω το στενό για να αντικρίσω τον παλαιότερο ναό του χωριού, τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Η εκκλησία αυτή, χτισμένη τον 13ο αιώνα (σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΓ’ Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) αποκαταστάθηκε το 2006 από την ενορία και από την αείμνηστη Μοναχή Θεοκτίστη Αναστασάκη. Στο δάπεδο του ναού βρέθηκαν τρεις τάφοι κι ένα κενοτάφιο με οστά, ενώ στο προαύλιο βρέθηκε κεφάλι λέοντος (πληροφορίες από το βιβλίο της Γωγώς Κουγιουμουτζάκη: Δαφνές Ηρακλείου Κρήτης, ο τόπος μας).

Η περιδιάβασή μου στους παλαιότατους ναούς των Δαφνών δεν τελείωσε εκεί γιατί το χωριό έχει πληθώρα παλαιών και νεότερων ναών με μεγαλύτερη αυτή του Αγίου Γεωργίου, ενός μεγαλοπρεπούς ναού που βρίσκεται στο Κάτω Χωριό. Ούτε η αναφορά μου στις Δαφνές τελειώνει εδώ. Συνεχίζω τον δρόμο μου για να γνωρίσω τον τόπο, την ιστορία και τους ανθρώπους του χωριού μου.

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr