Αμέτι μουχαμέτη
ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Φλάρος- Αμέτι μουχαμέτη
Σαν το μικιό κοπέλι
αισθάνομαι όταν βαστώ το αιώνια αγγίνιο κλειδί της περιέργειας και ανοίγω με
λαχτάρα το μυριοστόλιστο μπαούλο της λαλιάς μας. Βγάνω από μέσα μιας λέξης ή
μιας φράσης το αραχνιασμένο κιτάπι και σαν γυρίζω τις κιτρινισμένες σελίδες
του, ξεπετάγονται ομπρός μου λογής-λογής άνθρωποι και λαοί, μάνιτες κι έρωτες,
αγώνες και βάσανα τούτης της πολύγεννης ξέρας στη μέση του πελάγου. Όσο γυρίζω
τις σελίδες τόσο μεγαλώνει η λαχτάρα μου, κι όταν φτάνω στην τελευταία σελίδα,
πίνω απ’ το κρουσταλλένιο νερό της γνώσης και μου φαίνεται ανάλαφρο το ασήκωτο
μιγόμι του χρόνου. Ας ανοίξω λοιπόν τούτα τα δυο κιτάπια που θωρώ ομπρός μου.
Την εποχή που τα
νησιά μας ζούσαν υπό Βενετική κατοχή (458 χρόνια στην Κρήτη, 1211-1669), οι
«φιλεύσπλαχνοι» κατακτητές, εκτός των άλλων θεάρεστων έργων (αβάσταχτοι φόροι
στους φτωχούς, βαριές αγγαρείες, κάτεργα στις γαλέρες), είχαν πάντα στον νου
τους να «εκπολιτίσουν» τους βάρβαρους Έλληνες. Στα πλαίσια του εκπολιτισμού
αυτού ήταν και ο προσηλυτισμός στον Καθολικισμό. Έτσι λοιπόν με το πρόσχημα της
φιλανθρωπίας και της εκπαίδευσης, καθολικοί καλόγεροι (κυρίως Ιησουίτες)
προσπαθούσαν να φέρουν τον υποδουλωμένο λαό στον «σωστό» δρόμο του θεού.
 |
Περίτεχνος «φλάρος» με φόντο το βαθύ
γαλάζιο του Αιγαίου. Πηγή φωτογραφίας: διαδίκτυο. Οι καλόγεροι αυτοί
που δαιμονοποιήθηκαν και μισήθηκαν από τους ορθόδοξους χριστιανούς ονομάζονταν frater (αδερφός) στα Λατινικά και frar στα Βενετικά. Ο
φράρος λοιπόν για τους ντόπιους και φλάρος αργότερα ( frar<φράρος<φλάρος), έγινε συνώνυμο με την
προσπάθεια των Ενετών να υποβληθούν τους κατακτημένους. Στη Σίφνο την εποχή
εκείνη (ακόμα και σήμερα) έφτιαχναν περίτεχνα πήλινα κιούπια με τρύπες και τα
τοποθετούσαν σαν καπάκι της καμινάδας. Τα κιούπια αυτά τα ονόμαζαν περιπαιχτικά
φλάρους, διότι όταν ήταν κακός ο καιρός και μαύριζαν από τον καπνό, έμοιαζαν με
εκείνους τους μαυροφορεμένους καλόγερους. Έτσι έμεινε η φράση, τον μαύρο σου
τον φλάρο, που δηλώνει αγανάχτηση για λάθος συμπεράσματα και πράξεις (την
ίδια έννοια με τη φράση, τον κακό σου τον καιρό), μάλιστα η σωστή φράση είναι, τον
κακό σου τον καιρό και τον μαύρο σου τον φλάρο. Για την επόμενη
φράση ανατρέχω στο δημοτικό τραγούδι του Ξωπατέρα, του περίφημου αυτού ήρωα που
η θυσία του το 1828 έγινε φωτεινό παράδειγμα για τον απελευθερωτικό αγώνα της
Κρήτη: « …κι εφτά
αγαδάκια ήσφαξε, τσι κεφαλές τως παίρνει. Στο Γιόφυρο τσι
τσίτωσε κι έκαμε μπαϊράκι κι οι Τούρκοι τσι
θωρούσανε κι επίνανε φαρμάκι. Σουμπά Αλλάχ[1]φωνιάζανε
κι αμέτι Μουχαμέτη να πα’ να πιάσουν
τον παπά να ησυχάσει η Κρήτη…»
Την ίδια σχεδόν εποχή, λέει ένα άλλο
δημοτικό τραγούδι για τη πολιορκία του Μεσολογγίου:
«…Όλοι τους
ορκισθήκανε αμέτι Μουχαμέτη στο Μεσολόγγι να
εμβούν να κάμουνε κιαμέτι[2]. Ημέρα των
Χριστουγεννών προτού να ξημερώσει Αλλάχ-Αλλάχ
εφώναζαν κι εκάμαν το γιουρούσι…»
Η φράση αμέτι μουχαμέτη, σημαίνει
πάση θυσία και προέρχεται από το Τούρκικο ummet= λαός, έθνος και Muhammet= Μωάμεθ, άρα ummeti Muhammet= το έθνος
του Μωάμεθ, οι μουσουλμάνοι. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η φράση αυτή
χρησιμοποιήθηκε ως πολεμική ιαχή (όρκος για τη νίκη) από τους Τούρκους και
αργότερα υιοθετήθηκε από τους Έλληνες με τη σημερινή της έννοια. Όσο κι αν την έχουμε
παρατεταμένη τη λαλιά μας, αυτή πάντα στέκει ορθή κι αγέρωχη. Όσο κι αν
προσπαθούμε με ψεύτικα φτιασιδώματα να την κάνουμε να φαίνεται πιο νέϊκη, πάντα
ξεχωρίζουν πάνω της, τα αρχαία της στολίδια και η φρεσκάδα της απλότητας.
(Πληροφορίες για τη
φράση αμέτι μουχαμέτη αντλήθηκαν από παλαιότερο άρθρο του κυρίου Βασίλη
Ορφανού)
|
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου