ΤΗΣ ΣΟΥΣΑΣ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
ΚΡΗΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
Της Σούσας το τραγούδι
Καθισμένος ο άνθρωπος γύρω από την αρχέγονη πυρά, ένοιωσε την ανάγκη να
διηγηθεί ερωτικά, ηρωικά, ιστορικά και άλλα γεγονότα της ζωής του ή των
προγόνων του. Συνέχεια αυτής της ανάγκης αποτελούν τα δημοτικά μας τραγούδια,
τα οποία γαλούχησαν, διασκέδασαν και ζέσταναν τις ψυχές των απανταχού Ελλήνων.
Ένα από τα πιο διαδεδομένα τέτοια τραγούδια είναι της Σούσας το τραγούδι. Η υπόθεση του τραγουδιού έχει ως εξής: Η Σούσα,
μια όμορφη χριστιανή, έχει συνάψει ερωτική σχέση με έναν Τούρκο, τον Σαρή
Μπαχρή. Ο αδερφός της, ο οποίος λείπει πολλά χρόνια ναύτης στους κουρσάρους,
επιστρέφει κι όταν διαπιστώνει τον άνομο έρωτα της αδερφής του, την σκοτώνει.
Το τραγούδι αυτό αριθμεί 78(!) παραλλαγές, από τις οποίες οι 23
εντοπίζονται στην Κρήτη. Εκτός από την Κρήτη το τραγούδι της Σούσας το
βρίσκουμε κι άλλου: Αντικύθηρα, Άργος, Αρκαδία, Γύθειο, Εύβοια, Θράκη, Ικαρία,
Καππαδοκία, Κάρπαθο, Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Κορώνη, Κύπρο, Κω, Λέσβο, Λήμνο, Μάνη,
Νάξο, Παξοί, Πόντο, Ρόδο, Σκόπελο, Τήνο, Χαλκιδική, Χίο. Η εκτενέστερη παραλλαγή,
η οποία έχει 185 στίχους, είναι καταγραμμένη από έναν Σμυρνιό Τουρκοκρητικό,
τον Μεχμέτ Αλή Τσινάρ (Χατζή Αλή Μπεγάτη). Παραθέτω χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
 |
Βιβλίο του Μαρίνου Π. Βρετού
(1865), όπου καταγράφεται μια παραλλαγή του τραγουδιού της Σούσας (Αντικύθηρα)
και είναι η παλαιότερη σωζόμενη καταγραφή του περίφημου τραγουδιού.
Μα όποιος δεν
αγάπησε και θέλει ν’ αγαπήσει
να τονε φάνε
τα θεριά κι η θάλασσα κι η ζήση…
…έτσα η Σούσα
η λυγερή του Κάστρου το ντιλμπέρι[1]
εγάπα τον
Σαλή-Μπαχρή να τονε κάμει ταίρι…
…Μιαν Πέφτη
αργά, μια Κυριακή τον είχε καλεσμένο
για να του πει
το όνειρο απου ‘χε θωρεμένο.
Σηκώνεται ο
Σαλή-Μπαχρής στο σπίτι τζη και πάει
βρίσκει τηνε
τη λυγερή περτάφια[2] να
του κάνει…
…Ώρα μεσάνυχτα
τονε την πόρτα κουρταλούσα
τα χέρια που
τη σφάζανε και τηνε καταλούσα…
…Καλώς το
αδερφάκι μου τ’ αλαργοξορισμένο
κι από τη
στράτα την πολλή είναι ψιλοδρωμένο.
-Βάλε μου
Σούσα μου νερό και διψασμένος είμαι
κι από τη
στράτα τη πολλή μπαϊλντισμένος είμαι…
…Βγαίνει απάνω
στον οντά, καθίζει στο μεντέρι[3]
σοντήριξε τση
κλίνης τση το όμορφο ταντέλι.
Την αναπνιά
του ήκουσε στην κλίνη τζ΄ αποκάτω,
και ξεσκεπάζει
και θωρεί, βλέπει τον και κοιμάτο…
…Μη πα θαρρείς
παλιόσκροφα πως ήρθα ‘γω για σένα
μονό ‘ρθα για
τον κύρη μου, τη μάνα που μ’ εγέννα.
Σέρνει το χατζεράκι
του απ’ αργυρό φουκάρι
ψηλά-ψηλά το
πέταξε και στην καρδιά τζη βάρη…
…Έλα Μπαχρή
μου, μάτια μου να σφιχταγκαλιαστούμε
γιατί δεν
είναι ψόματα πως θα ξεχωριστούμε…
…Μη μου το λες
Σουσάννα μου, εσύ πως θα ποθάνεις
γιατί είμαι
εγώ λιγόψυχος και θα με κουζουλάνεις.
Κείνη την ώρα
κι είπε το, πιάνει και την πιστόλα
στο μπέτη του
την κούμπησε, μα ήπαιξέν τη κιόλα…
…Σιμά- σιμά τα
βάλανε τα άσορτα κορμιά ντως
για να
λυγίζουν οι καρδιές από τα βάσανά ντως.
Έκεια που
θάψανε τον νιο εβγήκε κυπαρίσσι
κι έκεια που
θάψανε τη νια εβγήκε καλαμιώνας…
…Κάθε Σαββάτο,
Κυριακή και κάθε μπαϊράμι
έσκυφτεν ο
κυπάρισσος κι εφίλιε το καλάμι…
Ασφαλώς τούτο το τραγούδι προέρχεται από την Κρήτη και ειδικότερα όπως
αναφέρεται μέσα, από το Κάστρο (Ηράκλειο). Χρονολογείται από τις πρώτες
δεκαετίες της κατάληψης της Κρήτης από τους Οθωμανούς (1670-1680) και είναι τραγούδι ναυτικό (βόγα), από
αυτά που λέγονταν ρυθμικά για να ξεχνούνε την κούραση τους οι κωπηλάτες.
Εξάλλου αν παρατηρήσει κανείς καλύτερα θα βρει στοιχεία ναυτικά στο τραγούδι (ο
αδερφός της Σούσας είναι ναύτης και το όνομα Σαρή Μπαχρής σημαίνει ξανθός
ναυτικός στα Τούρκικα). Οι ναυτικοί βέβαια διέδωσαν το τραγούδι αυτό σε όλη την
Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα.
Τα δημοτικά μας τραγούδια αποτελούν σπουδαία παρακαταθήκη και μπορεί
κανείς να παρακολουθήσει μέσω των τραγουδιών αυτών, την εξέλιξη της ιστορίας
μας, της γλώσσας μας, της κοινωνίας μας καθώς επίσης να αντιληφθεί τα κοινά
στοιχεία που δένουν τις ψυχές μας, τα κοινά μας πάθη και τα κοινά μας βήματα σε
τούτο τον έρμο τόπο.
[1] Ντιλμπέρι= Ωραία (τουρκ)
[2] Περτάφια= Τουρκ. perdah= στίλβωμα, μεταφορικά περιποίηση
[3] Μεντέρι= στρώμα που χρησίμευε ως ανάκλινδρο (Τουρ. minder)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου