ΟΤΑΝ ΦΘΙΝΟΥΝ ΟΙ ΟΠΩΡΕΣ

 

Όταν φθίνουν οι οπώρες

Τώρα που φθίνουν οι οπώρες, ήρθε το Φθινόπωρο δηλαδή, τελειώνει η εποχή της αφθονίας. Ως οπώρες βέβαια εννοούμε σήμερα τα φρούτα (οπωροπώλης- οπωροκηπευτικά), η αρχική όμως έννοια της λέξης ήταν ημερολογιακή. Έτσι στην αρχαία Ελλάδα η οπώρα ήταν η εποχή από τον Ιούλιο μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου και Φθινόπωρο η εποχή μετά την οπώρα (φθίνω+ οπώρα). Σήμερα βέβαια η αφθονία δεν έχει εποχή, αν και εγώ είμαι ζηλωτής του: «κάθε πράγμα στον καιρό του…», κάποτε όμως τα φρούτα και εποχιακά ήταν και περιορισμένα. Δεν φαντάζομαι, εννοείται, ότι οι αρχαίοι θα ζήλευαν τη διατροφή μας, έτσι κι αλλιώς εκείνοι έτρωγαν για να ερεθίσουν τις αισθήσεις τους ενώ εμείς για να γεμίσουμε την κοιλιά μας.

 

 

                                                          Πηγή φωτογραφίας: διαδίκτυο

 

Το μενού των προγόνων μας, όσον αφορά τα φρούτα, ήταν φτωχότερο. Το σύμβολο για μας του καλοκαιριού, το καρπούζι, ήρθε στην Ευρώπη τον 13^ο αιώνα μ. χ από την Αφρική. Το όνομά του είναι τούρκικο δάνειο (karpuz, xarbuz στα Αραβικά). Το πεπόνι, στη σημερινή του μορφή δεν είναι σίγουρο ότι υπήρχε στο αρχαίο τραπέζι. Ως ονομασία πάντως προέρχεται από τη λέξη πέπων= ώριμος καρπός, με ρίζα το ρήμα πέσσω= ψήνω, ωριμάζω.  Η περίφημη φράουλα, αναφέρεται πρώτη φορά από τους Ρωμαίους ως fraga terrestrial= επίγεια κούμαρα. Αργότερα οι Ιταλοί την είπαν fragola, απ’ όπου προέκυψε η παλαιότερη ελληνική ονομασία φράγουλα.

Το φρούτο που σίγουρα βρισκόταν στο μενού των αρχαίων και μάλιστα η εξαγωγή του ελέγχονταν από το κράτος, ήταν το σύκο. Η προέλευση της λέξης άγνωστη, ένα όμως από τα παράγωγά της που έχουν ενδιαφέρον είναι η λέξη συκώτι, η οποία προέρχεται από τη φράση ήπαρ συκωτόν = ήπαρ ζώου θρεμμένου με σύκα. Επίσης άλλα σπουδαία φρούτα για τους αρχαίους ήταν το σταφύλι και το μήλο, των οποίων η προέλευση των ονομάτων τους είναι προελληνική. Ως κυδώνιον μήλο βέβαια αναφέρεται στην αρχαιότητα το μυρωδάτο κυδώνι. Η λέξη αυτή πιθανολογείται ότι σχετίζεται με την αρχαία κρητική πόλη της Κυδωνίας.

Το ρόδι, το οποίο συνδεόταν με πολλές γιορτές και τελετές, αποτελούσε επίσης απαραίτητο έδεσμα στο αρχαίο τραπέζι. Ρόα η ονομασία του και ροιά το δέντρο, με ρίζα το ρήμα ρέω = κυλώ, τρέχω, που βεβαίως περιγράφει τον άφθονο χυμό του φρούτου, αλλά και τις καθαρτικές του ιδιότητες.  Το αχλάδι επίσης ήταν γνωστό στην αρχαιότητα με την ονομασία άπιον (υποκοριστικό απίδιον, απίδι και σήμερα στην Κρήτη). Το άπιον έχει ρίζα το ρήμα πίπτω= πέφτω και η λέξη αχλάδι προέρχεται από το αχλάς-αχλάδος, που ήταν μια άγρια ποικιλία απιδιού. Γνωστό ήταν για τους αρχαίους και το κεράσι. Κέρασος το δέντρο και περιώνυμο το  τοπωνύμιο Κερασούς- Κερασούντα στον Εύξεινο Πόντο. Το όνομα κεράσι πέρασε ως δάνειο σε πολλές Ευρωπαϊκές γλώσσες (Γαλλικά cerise, Αγγλικά cherise- cherry κλπ)

Δεν κατάλαβα πάλι πόσο μακριά με πήγανε τα χνάρια των λέξεων. Μια στράτα διαλέγω κι άλλες δέκα εμφανίζονται μπροστά μου. Τούτο όμως το ταξίδι ήταν μυρωδάτο, χορταστικό και έχει ακόμα δρόμους που δεν τους έχω βαδίσει, γεύσεις που δεν έχω δοκιμάσει, μυρωδιές που δεν έχω μυρίσει.