Στων βοσκών τα λημέρια

 

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Στων βοσκών τα λημέρια

Στα όρη με βγάλαν τα χνάρια των λέξεων, εκεί που η αιωνιότητα μοιάζει να κρατά μονάχα μια στιγμή, εκεί που όλα φθείρονται κι όλα είναι αθάνατα. Στα λημέρια των βοσκών βρέθηκα. Αυτοί πρωτοπερπάτησαν εδώ, αυτοί έμαθαν πρώτοι να μιλούν τη γλώσσα της πέτρας και τ’ ανέμου. Ακόμα την ίδια γλώσσα μιλούν, ακόμα οι ίδιες φωνές ακούγονται, τα ίδια σφυρίγματα.
Θωρώ πρόβατα κι αρνιά σαμωμένα να ζυγώνουν μες στο γκρίζο, πέτρινο τοπίο να βρουν το χρώμα της ζωής, το πράσινο. Πρόβατο: Αρχαία λέξη (πρόβατον) προερχόμενη από το ρήμα προ-βαίνω, που σημαίνει προχωρώ μπροστά, κινούμαι. Η λέξη πρόβατον δήλωνε την «κινητή» περιουσία σε κοπάδια. Αρχικά αφορούσε όλα τα ζώα, αργότερα περιορίστηκε στη σημερινή της σημασία. Αρνί: Παλαιότατη λέξη, υποκοριστικό του αρήν (πρόβατο) -αρνός-αρνίον. Έχει βρεθεί σε πολλές πινακίδες Γραμμικής Β΄, στην Κρήτη και στις Μυκήνες. Σαμωμένα τα οζά: Σαμιά είναι το σημάδι που κάνουν οι βοσκοί στο αυτί των αιγοπροβάτων για να τα αναγνωρίζουν. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο σήμα (σήμα-σημάδι), σάμα στη Δωρική διάλεκτο η οποία είχε επικρατήσει στην Κρήτη (Δωρικό -α- αντί του -η-).

Αρόλιθος στα Αστερούσια, ασβεστωμένος για απολύμανση και με σταυρό για να θυμίζει την θρησκευτική συνέχεια του τόπου, αφού οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τους αρόλιθους για σπονδές και θυσίες. Φωτογραφία από το αρχείο της Μαρίας Καλεντάκη.

        
Βγαίνω πιο ψηλά στο βουνό. Ο βοριάς με χτυπά στο μπέτη και δυσκολεύει τα ζάλα μου. Θωρώ αίγες ασημότριχες και τράγους στρουφοκέρατους να προσπαθούν να σβήσουν τη δίψα τους, γυρεύοντας πομεινάρικο νερό μέσα στον παλιό αρόλιθο. Αίγα: Αίγα λέμε στην Κρήτη, όχι κατσίκα. Αιξ -της αιγός στα αρχαία, κι αυτή η λέξη έχει βρεθεί σε πινακίδες Γραμμικής Β΄. Η ρίζα της χάνεται βαθιά στον χρόνο και στον χώρο. Αιγίδα πάντως, λεγόταν η ασπίδα του Δία, την οποία έφτιαξε ο Ήφαιστος από το δέρμα της Αμάλθειας, της αίγας που τον ανάθρεψε στην Κρήτη. Υπό την αιγίδα λέμε σήμερα, υπό την προστασία δηλαδή κάποιου οργανισμού ή φορέα. Τράγος: Την λέξη αυτούσια την συναντούμε στην Οδύσσεια του Ομήρου καθώς και σε άλλα αρχαία κείμενα. Προέρχεται από το ρήμα τρώγω, που η αρχική του σημασία αναφερόταν στη βρώση ωμών καρπών, οσπρίων κ.λπ. Από την ίδια ρίζα προέρχεται η λέξη τραγ-ανός και τα τραγ-ήματα των αρχαίων, οι ξηροί καρποί δηλαδή και τα ξερά φρούτα που συνόδευαν το κρασί. Αρόλιθος: Λέξη σύνθετη από το αρός+λίθος. Αρός στα αρχαία, σύμφωνα με το λεξικό του Ησύχιου, είναι ο κοίλος λίθος στον οποίο συγκεντρώνεται το βρόχινο νερό. Μυριάδες οι αρόλιθοι στα Κρητικά βουνά και η χρήση τους ίδια στο πέρασμα των αιώνων.
Έξι λέξεις απλές, καθημερινές. Λέξεις που βρίσκονται σε χιλιάδες στόματα. Τι σημαίνουν γνωρίζουμε, το ταξίδι τους όμως μέσα στον χρόνο λίγοι το ξέρουμε. Η διαδρομή κάθε λέξης τούτης της γλώσσας είναι ένα μάθημα ιστορίας και πολιτισμού. Στο τέλος κάθε διαδρομής μας περιμένει θησαυρός που πρέπει όμως να τον μοιράζουμε, να τον σκορπάμε όπου μπορούμε. Χάνει την αξία του σαν τον αφήνουμε να αραχνιάζει στου μυαλού το κλειδαμπαρωμένο σεντούκι.