ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Τα καλύτερα ταξίδια τα έχω κάνει μέσα στις ωχρές σελίδες των βιβλίων. Τούτο όμως το ταξίδι κρατάει καιρό κι ακόμη δεν το ‘ποχορταίνω. Όταν πριν από ένα χρόνο πρωτόπιασα στα χέρια μου το βιβλίο με τίτλο : «Τα Ελληνικά της Κρήτης» της Ευαγγελίας Πετρουγάκη, φαντάστηκα ότι θα κάνω πάλι ένα μικρό ταξίδι στο απέραντο δάσος των λέξεων της τοπικής μας γλώσσας. Πόσο γελάστηκα! Πόσο απροετοίμαστος ήμουν για όλα αυτά που αντίκρισα, για όλα αυτά που γεύτηκα. Τι ουρανός ήταν αυτός που ανοίχτηκε μπροστά μου. Πόσα αστέρια είδα που φέγγουν ακατάλυτα και πόσα άλλα που τρεμοσβήνουν, έτοιμα να χαθούν για πάντα. 

Μεγάλη λατρεία έχω στη γλώσσα μας και ειδικά στην Κρητική διάλεκτο. Διαβάζω λεξικά με την ίδια θέρμη που διαβάζω ένα ιστορικό διήγημα και κάθε φορά μαγεύομαι από τον πλούτο και τη μουσικότητα της λαλιάς μας. Σε τούτο όμως εδώ το βιβλίο ξεστάθηκε ο νους μου. Μέσα σε 14 μικρά δοκίμια η συγγραφέας ξετυλίγει τον μίτο της πολύχρωμης και πολύφημης Κρητικής διαλέκτου για να μας δείξει τον σωστό δρόμο μέσα στο λαβύρινθο των δωρικών, αρχαϊκών και βυζαντινών λέξεων που την απαρτίζουν. Το κύριο όμως μέλημα της δημιουργού είναι να διασώσει την λέξη στο πολιτισμικό περιβάλλον που τη δημιούργησε, γιατί η λέξη είναι μνήμη, είναι πολιτισμός. Το βιβλίο είναι μια βαθιά μελέτη της διαλέκτου με αυστηρούς επιστημονικούς όρους που απευθύνεται σε όλους με εκλαϊκευμένη γλώσσα και με θέρμη λόγου. Από τον πρόλογο κιόλας αποκαλύπτεται η ποιητική ψυχή που καθοδηγεί την πένα της δημιουργού και η κάθε σελίδα του βιβλίου είναι γεμάτη με γνώση και συγκίνηση.

Το εξαιρετικό αυτό πόνημα της Ευαγγελίας Πετρουγάκη ικανοποιεί πλήρως την ακόρεστη περιέργειά μου για την ετυμολογία των λέξεων, χρησιμοποιώντας όλες τις πτυχές της ζωής ενός πολιτισμού που σχεδόν έχει χαθεί. Με το τραγούδι, την μαντινάδα, την καθημερινότητα, την ευχή, τις γιορτές, το μύθο, τις θρησκευτικές συμπεριφορές, δεν σκοπεύει να εξιδανικεύσει μια εποχή αλλά να αναδείξει ποιες λέξεις χάθηκαν οριστικά, ποιες αντιστέκονται και ποιες επιβίωσαν.

Γύρισα την Κρήτη από άκρη σε άκρη μέσα από το βιβλίο τούτο. Είδα γυναίκες να αποσπερίζουν κι άλλες να υφαίνουν στον αργαλειό, είδα μαγεροτσικαλιάσματα που βαστούνε από τα Μεσαιωνικά χρόνια, είδα ξωμάχους να γραίνουν τη γη με τον ιδρώτα τους. Είδα την Κρητική φύση σε όλο της το μεγαλείο, τη μάνα φύση που ταΐζει, γιατροπορεύει και ‘ποχερίζει με τα ίδια δώρα για χιλιάδες χρόνια. Είδα χαμόγελα, έρωτες, πάθη και μάνητες. Είδα μάτια να γελούν, να κλαίνε και χείλη να τραγουδούν στάζοντας μέλι. Όλα αυτά κι άλλα πολλά μέσα από λέξεις. Λέξεις της λαλιάς μας. Λέξεις που σαν ανάδοση βαστούν τις ρίζες του πολιτισμού μας ζωντανές.

Ως επίλογο κι ως φόρο τιμής στην φιλόλογο, συγγραφέα, ποιήτρια Ευαγγελία Πετρουγάκη που δυστυχώς πριν από λίγο καιρό έφυγε αιφνιδιαστικά από τη ζωή, παραθέτω τα δικά της λόγια με τα οποία έκλεισε την εκδήλωση της παρουσίασης τούτου του βιβλίου: «Τα κείμενα αυτά γράφτηκαν με την ελπίδα να δώσουν κυρίως στους νέους την αφορμή να ασχοληθούν, να γνωρίσουν και να αξιολογήσουν το ήθος και τη σοφία του τοπικού μας πολιτισμού. Όπως έχει λεχθεί πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία ου σοφία φαίνεται και στην εποχή μας αυτή τη σοφία την έχουμε ανάγκη, πολύ ανάγκη».