ΤΟ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ ΤΟΥ 1950 ΣΤΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

Το αυτόνομο νοικοκυριό του 1950

στους οικισμούς της Κρήτης

Ζούμε στην εποχή των μεγάλων επιτευγμάτων. Η τεχνολογία, η επιστήμη, η επικοινωνίες, οι μεταφορές, όλα στο απόγειο της εξέλιξής τους. Επιτέλους, μετά από αγώνα χιλιάδων χρόνων, ο άνθρωπος μπορεί πλέον με άνεση, χωρίς κόπο και με ασφάλεια (προπάντων με ασφάλεια), να ζήσει μέσα στην γεμάτη από αγάπη και αλληλεγγύη κοινωνία μας (προπάντων αλληλεγγύη). Όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι και στην Κρήτη, επιτέλους μπορούμε να απολαύσουμε το δώρο της ζωής. Ή μήπως όχι; Μήπως υπάρχουν μεγάλες ομάδες πληθυσμού που δυσκολεύονται να επιβιώσουν, που δουλεύουν από νύχτα ως νύχτα και πάλι δεν τα βγάζουν πέρα; Μήπως ζούσαν καλύτερα οι παππούδες μας; Ας δούμε τι κόστος είχε η διαβίωση μιας οικογένειας στους οικισμούς της Κρήτης την δεκαετία του 1950:

Στέγαση: Η στέγαση ήταν πρώτη προτεραιότητα για ένα νέο ζευγάρι και τα υλικά για το χτίσιμό του ήταν όλα διαθέσιμα στη φύση. Πέτρες από τη γύρω περιοχή ή μεταφορά τους από απόσταση. Κορμοί δέντρων, καλάμια, σφάκες, αστοιβίδες για τη στέγη. Ασβέστης από ατομικούς ασβεστοκάμινους (ασβεστόπετρες σε αφθονία στην Κρήτη). Άμμος από κοντινές παραλίες ή ποτάμια.

Κόστος στέγασης: Τα μεροκάματα του χτίστη και του καμινάρη.

Διατροφή: Η διατροφή ήταν εξαρτημένη από τις παροχές της φύσης κι απ’ τα οικόσιτα ζώα. Κότες, κουνέλια, γουρούνια, αιγοπρόβατα, κυνήγι, γάλα, τυροκομικά, βούτυρο, άγρια χόρτα, καρποί δέντρων, λάδι, λαχανικά, όσπρια, σιτηρά, αλεύρι, αλάτι.

Κόστος διατροφής: Σχεδόν μηδενικό. Αγορά ελάχιστων μπαχαρικών με ξένη προέλευση (κανέλα, μοσχοκάρυδο).

Υδροδότηση: Πηγές, πηγάδια, βρύσες, ποτάμια, βρόχινο νερό.

Κόστος υδροδότησης: Μηδενικό

Ένδηση: Βασική τέχνη η υφαντική για κάθε γυναίκα κι ο αργαλειός απαραίτητος σε κάθε νοικοκυριό. Μαλλί από πρόβατα και αίγες, κλωστή από λινάρι το οποίο έσπερναν. Έφτιαχναν όλο τον ρουχισμό και ότι κατασκευάζεται από ύφασμα (σεντόνια, κουβέρτες, καρπέτες, βούργιες, σακιά κλπ).

Κόστος ένδησης: Παρελκόμενα αργαλειού που φθείρονταν (μίτοι, χτένια κλπ) από μαραγκούς. Το κόστος του αργαλειού ήταν μεγάλο και φρόντιζαν να τον διατηρούν από γενιά σε γενιά. Επίσης αγόραζαν και βαμβάκι που δεν καλλιεργούνταν στην Κρήτη.

Φορώντας τον ράσινο γαμπά που κατασκεύαζε η νοικοκυρά για τον βοσκό. Από τη συλλογή της Μαρίας καλεντάκη

Υπόδηση: Η υπόδηση ήταν κάτι το οποίο είχε κόστος για όλα τα νοικοκυριά και τσαγκάρηδες υπήρχαν σε όλα σχεδόν τα χωριά. Εννοείται ότι πρόσεχαν και επιδιόρθωναν όλα τα υποδήματα μέχρι να λειώσουν.

Κόστος υπόδησης: Αγορά και επιδιόρθωση υποδημάτων.

Θέρμανση: Η θέρμανση ήταν εξαρτημένη κι αυτή από τη φύση. Τζάκια, παραστιές τροφοδοτούνταν με ξύλα ή θάμνους της περιοχής. Σε ακραίες περιπτώσεις ως καύσιμη ύλη χρησιμοποιούνταν και κοπριά βοοειδών.

Κόστος θέρμανσης: Μηδενικό

Αποθήκευση-συντήρηση: Η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος περιόριζε τη συντήρηση σε παλαιότατες τεχνικές, όπως πάστωμα, αποξήρανση, χρήση ξυδιού και λίπους. Η χρήση πήλινων δοχείων όλων των μεγεθών ήταν απαραίτητη για την αποθήκευση. Πιθάρια για τα σιτηρά, μεσοπίθαρα για κρασί και λάδι, πιθαράκια για όσπρια, κουρούπες για τυροκομικά, ελιές, σύγληνο, βούτυρο. Το κρέας το διατηρούσαν φτιάχνοντας λουκάνικα, απάκι, σύγληνο.

Κόστος αποθήκευσης-συντήρησης: Αγορά πήλινων δοχείων, τα οποία βέβαια πήγαιναν από γενιά σε γενιά μέχρι να μην είναι πια δυνατή η χρήση τους.

Αποχέτευση: Η αποχέτευση ήταν ανύπαρκτη. Για τις ανάγκες τους οι άνθρωποι είχαν τη φύση και υποτυπώδης τουαλέτες χωρίς όμως σύστημα αποχέτευσης.

Κόστος αποχέτευσης: Μηδενικό.

Φωτισμός: Φυσικός φωτισμός στο σπίτι και το βράδυ λύχνους με τη χρήση ελαιόλαδου. Με τα χρόνια ήρθε και η λάμπα πετρελαίου που η χρήση της όμως ήταν περιορισμένη.

Κόστος φωτισμού: Αγορά λύχνου, λάμπας και πετρελαίου.

Μεταφορά και μετακίνηση: Για τις μεταφορές και τις μετακινήσεις χρησιμοποιούσαν τα ιπποειδή (μουλάρι, άλογο, γαϊδούρι).

Κόστος μεταφοράς και μετακίνησης: Αγορά, σίτιση ζώου, καθώς και τα απαραίτητα παρελκόμενα τους (σαμάρι, πέταλα κλπ).

Υγιεινή: Για την υγιεινή τους χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά πράσινο σαπούνι, το οποίο μπορούσαν να το κατασκευάσουν και μόνοι τους. Για τις μπουγάδες είχαν και τη στάχτη.

Κόστος υγιεινής: Παρασκευή ή αγορά σαπουνιού.

Άλλα κόστη: Διάφορα σκεύη για την κουζίνα (τσικάλια, μαχαιροπήρουνα) και εργαλεία για αγροτικές δουλειές. Αυτά τα προμηθεύονταν από τους σιδεράδες (χαρκιάδες) που υπήρχαν σχεδόν παντού.

Εννοείται βέβαια ότι για όλες τους τις αγορές η ανταλλαγή προϊόντων ήταν συχνότατη, υπήρχαν άνθρωποι που δεν χρειάστηκε να πιάσουν χρήματα ποτέ στα χέρια τους. Όπως επίσης βέβαιο είναι ότι ο κόπος για την επιβίωση ήταν μεγάλος, όμως αυτό ακριβώς δημιούργησε κοινωνική συνοχή, αφού για να κάνουν τις δουλειές τους χρειάζονταν ο ένας τον άλλο, έτσι έβαζαν στην άκρη κακίες και έχθρες. Ο ένας είχε ανάγκη τον άλλο τότε, τώρα όμως που λύσαμε όλα τα προβλήματά μας, μια χαρά πορεύεται μοναχός του ο καθένας μας (μια χαρά και δυο τρομάρες).

Ευχαριστώ την Μαρία Καλεντάκη για την πολύτιμη βοήθεια της σε τούτο το άρθρο

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr