ΞΩΜΑΧΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

 

ΞΩΜΑΧΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Χαίρομαι που θωρώ πολλούς νέους να ασχολούνται με την Κρητική μουσική. Ο δρόμος βέβαια που ο κάθε καλλιτέχνης βαδίζει, είναι προσωπική του επιλογή κι εμείς κρίνουμε κι αποφασίζουμε ποιος μας εκφράζει, ποιος μιλάει στην ψυχή μας. Η μουσική αυτού του τόπου, όπως και κάθε γνήσια λαϊκή μουσική, ξεκινάει από την ίδια πηγή, από την αιώνια μάνα του νερού, την παράδοση. Βρουχάται και τρέχει ασταμάτητη στο ποτάμι του χρόνου, βρίσκει γόνιμο έδαφος, διακλαδώνεται, αλλάζει δρόμους μα πάντα καταλήγει στο ίδιο μέρος, στη θάλασσα των ανθρώπινων συναισθημάτων.

Η Κρητική μουσική, στα πρώτα της βήματα είχε τοπικό χαρακτήρα. Η φάτνη που γεννήθηκε το ιερό αυτό βρέφος είμαι σίγουρος ότι βρίσκεται σε κάποιο μικρό, φτωχικό χωριό. Ταπεινά ξεκίνησε, περπάτησε σε στενά σοκάκια, έπειτα στάθηκε σε μικρές πλατείες, σε αυλές παλαιών εκκλησιών και σιγά-σιγά άρχισε το ταξίδι δίχως τελειωμό. Αυτοί που γιγάντωσαν το βρέφος αυτό, αυτοί που το έβαλαν σε κάθε σπίτι Κρητικού, ήταν οι λεγόμενοι «πρωτομάστορες», οι γνωστοί σε όλους μας θρύλοι της λύρας, του βιολιού και του λαούτου. Οι άνθρωποι αυτοί αν και φωτισμένοι δεν ήταν αυτόφωτοι. Οι σπουδαίοι αυτοί μουσικοί υπήρξαν πρωτοπόροι μα δεν ήταν οι πρωτόπλαστοι. Οι μεγάλοι αυτοί δάσκαλοι ήταν πρώτα από όλα πολύ καλοί μαθητές.

Σήμερα όλοι οι Κρήτες καλλιτέχνες ηχογραφούν δίσκους και έχουμε πληθώρα ντοκουμέντων από τα ηχοχρώματα του νησιού, όμως παλαιότερα η παραγωγή δίσκων ήταν κάτι πολύ δύσκολο και οικονομικά αβάσταχτο για τους καλλιτέχνες της εποχής. Μοιραία ο χρόνος φέρνει την λήθη και ειδικά στη μουσική, αν δεν υπάρχουν ηχητικές καταγραφές, με τον θάνατο ενός καλλιτέχνη μένει μόνο το όνομα, η φήμη. Ας φανταστούμε για λίγο τον μέγα Ροδινό, τον άνθρωπο που η αναφορά του και μόνο προκαλεί δέος. Εάν δεν υπήρχαν αυτά τα περίφημα τέσσερα ηχογραφημένα κομμάτια του, που όπως λέγεται τα έγραψε με προτροπή των φίλων του, σήμερα ο Ροδινός θα βρισκόταν ξεχασμένος σε κάποιο βιβλίο ή θα τον ακούγαμε μέσα από τη λύρα του πιο σπουδαίου μαθητή του, του Σκορδαλού. Όμως και ο Ροδινός υπήρξε μαθητής. Ο Νικήστρατος Αλεξανδράκης και ο Πισκόπης με την περίφημη βροντόλυρα, οι θρύλοι του Ρεθύμνου που δυστυχώς δεν έχουμε ηχογράφησή τους, ήταν αυτοί που με τη δεξιοτεχνία τους και το μερακλίκι τους επηρέασαν τον Ροδινό και πολλούς άλλους βέβαια.

                                     Η περίφημη βροντόλυρα του Πισκόπη

 

        Όλα τα μεγάλα ονόματα της Κρητικής μουσικής κρύβουν πίσω τους κάποιον ξεχασμένο λυράρη που στα χρόνια του γλέντισε, διασκέδασε και δίδαξε τους ανθρώπους. Πίσω από τον Μουντάκη, ο συγχωριανός του ο Καφφάτος, πίσω από τον Κλάδο ο Κουρούπης από τον Μέρωνα, πίσω από τον Ροδάμανθο ο Στέλιος Κουτάκης, πίσω από τον Καρεκλά ο Μακεδάκης από το Ρουσοσπίτι κι ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Υπήρξαν όμως και κάποιοι μουσικοί που επηρέασαν ολόκληρες περιοχές, που καθόρισαν τον τρόπο παιξίματος, το χρώμα, αυτό που ακούμε μέχρι σήμερα. Ενδεικτικά θα αναφέρω έναν άνθρωπο που κατά τη γνώμη μου καθόρισε σε μεγάλο βαθμό το ηχόχρωμα της Μεσαράς, τον Κωστή Φουστάνη από την Πόμπια. Ακούγοντας τις ελάχιστες καταγραφές που υπάρχουν από αυτόν τον λυράρη, καταλαβαίνει κανείς πόσο σπουδαίος δεξιοτέχνης ήταν και πόσοι ακολούθησαν τα βήματά του.

Ακούστε μια ηχογράφηση του Κωστή Φουστάνη

Όλοι σήμερα θαυμάζουμε το μεγάλο, λίθινο άγαλμα της Κρητικής μούσας. Όλοι ξέρουμε τους μεγάλους καλλιτέχνες που ομορφοσκάλισαν τις πτυχές του φορέματός της, που σμίλεψαν το θείο πρόσωπό της και τις παχιές πλεξούδες της. Υπήρξαν όμως κι αυτοί που έστεσαν τις βάσεις, αυτοί που πρωτόδωσαν μορφή και ψυχή στην πέτρα. Ας είναι τούτο το κείμενο ένα μικρό μνημόσυνο σε εκείνους, τους λησμονημένους ξωμάχους της Κρητικής μουσικής.