ΤΟ ΣΤΟΛΙΣΜΑ ΤΟΥ ΝΥΦΙΚΟΥ ΚΡΕΒΑΤΙΟΥ (ΠΑΣΤΟΣ)

 

ΤΟ ΣΤΟΛΙΣΜΑ ΤΟΥ ΝΥΦΙΚΟΥ ΚΡΕΒΑΤΙΟΥ (ΠΑΣΤΟΣ)

Ο γάμος στην Κρήτη του περασμένου αιώνα αποτελούσε μεγάλο κοινωνικό γεγονός και τα έθιμα τηρούνταν με θρησκευτική ευλάβεια. Πολλά από αυτά μάλιστα συνδέονται με αρχέγονες συνήθειες και τελετές. Στο βιβλίο του Παύλου Βλαστού: «Ο ΓΑΜΟΣ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΚΡΗΤΩΝ» το οποίο χρονολογείται από το 1893, υπάρχουν καταγραμμένα πολλά από αυτά τα έθιμα που σήμερα αποτελούν λαογραφικά απομεινάρια μιας εποχής αξιοζήλευτης. Ένα από αυτά τα έθιμα που αναφέρονται στο βιβλίο είναι το στόλισμα του νυφικού κρεβατιού ή «παστός» όπως λεγόταν.

Για το έθιμο λοιπόν του παστού αναφέρει ο Παύλος Βλαστός: Την προηγούμενη του γάμου έρχονταν στο σπίτι της νύφης όλες οι παρθένες κοπέλες του χωριού, καλοφορεμένες και κρατώντας μαζί τους άνθη του κήπου και του αγρού, λουλούδια, ευωδιαστούς βλαστούς και δυο κλωνάρια βάτους. Οι βάτοι υποδήλωναν τον αχώριστο βίο του ζευγαριού και την γονιμότητά τους. Όσοι λάμβαναν μέρος στην τελετή αυτή έπρεπε μα είναι καθαροί και καλοντυμένοι αλλιώς όπως λεγόταν:

«Τρέχει η λίγδα στον παστόν».

Η παστάδα κατασκευαζόταν με τον εξής τρόπο: Σε ένα δωμάτιο καθαρό και ταχτοποιημένο (εντός θαλάμου καθαροτάτου και ως οιόν τε καταλλήλως, ηυτρεπισμένου)  έφτιαχναν πάνω σε μια πεζούλα ή σε κάποια γωνία του δωματίου, ένα κρεβάτι στο οποίο έβαζαν γύρω-γύρω κλαδιά δάφνης ή μυρτιάς ή ροδιάς. Έβαζαν επίσης στον τοίχο ένα μεγάλο λευκό σεντόνι που εκεί έραβαν σε κύκλο τα δύο κλαδιά του βάτου. Σε κάποια μέρη μάλιστα τα έραβαν σε σχήμα σταυρού. Επίσης σε όλη την επιφάνεια του σεντονιού έραβαν άνθη, φύλλα και μικρές ανθοδέσμες (προσκολλώσι σποραδικώς εφ’ όλης της σινδόνος φύλλα και άνθη και μικράς ανθοδέσμας). Την ώρα της τελετής οι κοπέλες εκτός από τις ευχές που έδιναν η μια στην άλλη (... και στα δικά σου κλπ) τραγουδούσαν τα εξής δίστιχα.

Όταν έραβαν τους βάτους:

 

Εβάλαμε το βάτο, το ριζιμιό δεντρό,

σαν βάτος να ριζώσει η νύφη κι ο γαμπρός.

 

Ο βάτος είναι δροσερός, χλωρός, ξερός μπερδαίνει

βοηθάτε Μοίρες του γαμπρού πάντα του να κερδαίνει.

 

Όταν έραβαν βασιλικούς κι άλλα άνθη στο σεντόνι, έλεγαν:

 

Φέρετε τους βασιλικούς κι όμορφους καντιφέδες

και τον παστό στολίσετε ρόδα και μενεξέδες.

 

Βασιλικό κι αρισμαρί, νερατζανθούς και ρόδα

φέρετε να κρεμάσωμεν εις του παστού τη ρόδα.

 

Στο σεντόνι επίσης έραβαν διάφορα κουλούρια και αρμαθιές από σταφίδες, αμύγδαλα. Εκείνη την στιγμή έλεγαν:

 

Βάλετε σπούρδες του παστού, αμύγδαλα, σταφίδες

και τα κουλούρια του γαμπρού, όμορφες κορασίδες.

 

Σήμερο κάνουν τον παστό με ροδαριές και τέχνη

και του καιρού σαν σήμερο να ῤθούνε κι οι συντέκνοι.

 

Αναπαράσταση του εθίμου του παστού στο χωριό Κριτσά (Φωτογραφία του δημοσιογράφου Νίκου Γ. Τραντά  All rights reserved by NIKOS TRANTAS)

 

 

Την επόμενη μέρα, την ημέρα του γάμου δηλαδή, η νύφη καθόταν στον παστό. Δεξιά κι αριστερά ήταν οι συγγενείς και οι φίλες της. Εκεί περίμεναν να έρθει το ψίκι του γαμπρού, οι γαμηλιώτες όπως τους έλεγαν. Περιμένοντας, η νύφη έμενε πάντα σιωπηλή, έκανε «το νυφάτο της» όπως λεγόταν. Η σιωπή της νύφης συμβόλιζε την θλίψη της για τον αποχωρισμού των γονιών της, αλλά και τις σκέψεις τις για την νέα της ζωή.

Πως να συγκρίνει κανείς το έθιμο αυτό με τα σημερινά έθιμα του γάμου. Πού είναι σήμερα οι συμβολισμοί της αρετής και της αγνότητας του σώματος και της ψυχής; Οι αξίες αυτές δεν είναι κάποιες παρωχημένες ιδέες περασμένων αιώνων ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι. Οι αξίες αυτές είναι τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκε το οικοδόμημα που λέγεται οικογένεια και στην έννοια της οικογένειας οφείλει εν μέρη ο σύγχρονος πολιτισμός τις κατακτήσεις του, όσο κι αν δεν θέλουν ορισμένοι να το παραδεχτούν.