ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΤΖΟΓΙΑΣ

 

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΤΖΟΓΙΑΣ

Τα έθιμα και η τελετή του γάμου στις μέρες μας ακολουθούν τα πρότυπα των «πολιτισμένων αστών της δύσης» και είναι σύμφωνα με όλες αυτές τις ξένες προς τα ήθη της Ελλάδας εικόνες, που κατακλύζουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Για τα έθιμα του γάμου παλαιότερων εποχών πληροφορούμαστε σήμερα μόνο από λαογραφικά βιβλία. Για τον γάμο στην Κρήτη έχουν γραφτεί πολλά βιβλία. Ένα από τα πολύ σπουδαία και λόγω της παλαιότητάς του (1893) και λόγω του περιεχόμενού του είναι το βιβλίο που τιτλοφορείται: «Ο ΓΑΜΟΣ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΚΡΗΤΩΝ» του περίφημου Αμαριώτη λαογράφου Παύλου Βλαστού. Το βιβλίο είναι γεμάτο από λεπτομερείς περιγραφές των εθίμων του γάμου, μάλιστα μερικά από αυτά είναι ξεχασμένα. Ακόμα καταγράφει όλα εκείνα τα τραγούδια και τις ευχές που ακούγονταν σε όλη την πολυήμερη διαδικασία του γάμου στην Κρήτη.

Ένα έθιμο παλαιότατο που αναφέρεται μέσα στο βιβλίο είναι αυτό της τζόγιας. Το έθιμο αυτό πρέπει να ήταν πολύ διαδεδομένο στην Κρήτη αφού η τζόγια αναφέρεται και στην Ερωφίλη του Χορτάτση και στον Ερωτόκριτο του Κορνάρου. Ας δούμε λοιπόν τι ήταν η τζόγια. Όπως αναφέρει ο Βλαστός με την υπέροχη γλώσσα που χρησιμοποιεί στο κείμενο: «Τζόγια ελέγετο στέφανος τις κατασκευαζόμενος εκ ταινιών και ανθέων πεπλεγμένων πέριξ του οποίου ανηρτώντο φλωρία». Ξεκινούσε λοιπόν το ψίκι του γαμπρού και πριν συναντηθούν με το ψίκι της νύφης σταματούσαν σε κάποιο κεντρικό σημείο του χωριού (εις θέσιν επιφανή) . Ο γαμπρός έδινε σε δυο γυναίκες πρωτοστεφανάτες (δύο γυναίκας δια πρώτην φοράν νυμφευθείσας)  και μανοκυρουδάτες (ών ο πατήρ και η μήτηρ ζει) κορδέλες για να φτιάξουν με λουλούδια και άνθη ένα στεφάνι. Μια άλλη γυναίκα περνούσε σε μια μεταξωτή κλωστή όλα τα φλουριά που είχαν προσφέρει οι ακόλουθοι του γαμπρού. Αυτή την αρμαθιά την έδινε στις δύο γυναίκες και την προσάρμοζαν στην τζόγια. Την ώρα της κατασκευής τραγουδούσαν τα ακόλουθα:

 

Εδά την αχρινούμενε, να ‘ναι καλή η ώρα

του νιου γαμπρού την τζόγια,

εις τ’ όνομά σου θε μου κι αφέντη και Χριστέ μου.

 

Βάνομε και ροσμαρί, να ‘ν’ η ώρα η καλή.

Βάνομε και μαντζουράνα για να ζει ο γαμπρός κι η μάνα...

 

Μετά ο γαμπρός έφερνε μια κοσμηματοθήκη με τα δώρα για τη νύφη, εκείνη την ώρα του τραγουδούσαν:

 

Που ‘ναι τούτα; Που ‘ναι κείνα;

Που ‘ν’ τση τζόγιας τα στολίδια;

-Ο γαμπρός θε να τα φέρει,

για ιδέτε όρεξη την έχει.

 

Ακολουθούσαν οι υπόλοιποι κοντινοί συγγενείς και έφερναν τα δώρα τους.

Μετά από όλα αυτά διάλεγαν ένα χαριτωμένο 12χρονο κορίτσι (εκλέγουσι χάριεν τι κοράσιον) μανοκυρουδάτο, του έβαζαν την τζόγια στο κεφάλι και ξεκινούσαν για να συναντηθούν με την ακολουθία της νύφης. Όταν έσμιγαν τα δύο ψίκια, μετά τις σχετικές ευχές, ξεκινούσε ο χορός όπου ο γαμπρός χόρευε με το μικρό κορίτσι περιμένοντας τη νύφη να μπει στον χορό. Όταν έμπαινε η νύφη, ο γαμπρός με χάρη (δια τρόπου χαρίεντος)  έπιανε την τζόγια και την έβαζε στο κεφάλι της νύφης, συμβολίζοντας έτσι την κυριότητά του.

Το όμορφο αυτό έθιμο, που προφανώς τις ρίζες του πρέπει να τις αναζητήσει κανείς σε κάποιο αρχαιοελληνικό τελετουργικό, είναι ένα από εκείνα που θυσιάστηκαν στον βωμό της «εξέλιξης της κοινωνίας». Τα ήθη και τα έθιμα των παλαιότερων γενεών ήταν ο συνδετικός κρίκος της κοινωνικής συνοχής και επειδή οι άνθρωποι αυτοί αντιμετώπισαν με ζηλευτή επιτυχία πολλά από αυτά που καλούμαστε κι εμείς σήμερα να αντιμετωπίσουμε, ίσως θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στο παρελθόν και να αναζητήσουμε εκεί παραδείγματα και λύσεις.