"Ο ΔΑΦΝΙΑΝΟΣ" ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΜΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΤΙΛΑΛΟ

  ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ Των Καλογέρω η Τρύπα Πολλά θαυμαστά μέρη έχει η Κρήτη. Σε κάθε γωνιά της κρύβει κι έναν παράδεισο. Μια μικρογραφία του πλανήτη είναι το νησί μας, όλες οι φυσικές ομορφιές μαζεμένες εδώ. Δεν υπάρχει όμως μια σπιθαμή γης σε τούτο τον τόπο που να μην είναι ποτισμένη με δάκρυ, λιβάνι και μπαρούτι, που να μην είναι σπαρμένη με κόκκαλα ηρώων και στεφανωμένη από τα ίδια τα χέρια της λευτεριάς. Ένα από τα ομορφότερα μέρη της Κρήτης είναι το Δάσος του Ρούβα ή Λάκκος του Ρούβα όπως το λεν οι ντόπιοι. Απλωμένο στις ανατολικές πλαγιές του Ψηλορείτη, πάνω απ’ τα χωριά Γέργερη, Νίβρητος και Ζαρό, το δάσος εκτός από αμέτρητους, αιωνόβιους πρίνους, ασφένταμους και πλατάνια, έχει πολλές πηγές με τρεχούμενα νερά, τα οποία δημιουργούν μια εικόνα αξέχαστη σε όποιον επισκεφτεί το μέρος. Όμως στον κόρφο του κρύβει καλά μυστικά που μόνο ο χρόνος αποφασίζει πότε θα αποκαλυφτούν. Ο Λάκκος του Ρούβα, με τον Ψηλορείτη ακοίμητο φρουρό.   Εκεί στον Λάκκο τ...

  ΚΡΗΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Μεγάλες συμφορές μέσα από το δημοτικό τραγούδι Τα δημοτικά μας τραγούδια, μπορεί σήμερα να τα ΄χομε ‘ποξεχασμένα και παραπεταμένα στις αραχνιασμένες γωνιές του νου μας, κάποτε όμως ήταν εκτός των άλλων και σπουδαία εργαλεία ιστορικής καταγραφής γεγονότων. Μέσα στα ιστορικά γεγονότα, καταγράφονται και οι μεγάλες συμφορές που ταλαιπώρησαν τον πληθυσμό του νησιού. Μια από τις μεγαλύτερες συμφορές που κατά καιρούς χτυπούσε την Κρήτη ήταν οι επιδημίες της πανώλης ή πανούκλας. Το παρακάτω δημοτικό τραγούδι αναφέρεται στην πανούκλα που θέρισε το νησί μετά το 1810. Μάλιστα ο Ξανθουδίδης αναφέρει : « Ήταν δε τέτοια η θνησιμότητα του πληθυσμού ώστε  …εχορτάριασαν και οι κεντρικότεροι δρόμοι της πόλεως…» (Ξανθουδίδης, 1927, σ.92):   Η πανούκλα (1817)   Ορίσετε Χανιά κι αποδεχτείτε, ρόδον απού την Πόλιν μυριστείτε. Δεν είν’ ευτόνο ρόδο να μυρίζει μόνο πανούκλα είναι και θερίζει. Δεύτερη μέρα βγήκεν εις στη Χώρα και τέρ...

  Ένα ρόδο στο Ρόδο μου… Σηκώθηκε ο μπάρμπα Μανώλης σιγανωπά απ’ την κλίνη του και πήγε να ‘ποσαστεί. 80άρης μπλιο, μα κοτσονάτος και σαφί χαμογελαστός. Αφού εποσάστηκε, ήβαλε μια ολιά γάλα να ζεσταθεί, επήρε ένα μικιό πιατάκι με πεντ-έξε λαδοκούλουρα και τα ΄βαλε σ’ ένα μπιχλιμπιδάτο δίσκο, που ‘χε ζωγραφισμένη πάνω μια χανούμισσα να παίζει το λαούτο. Εβγήκε όξω στην αυλή, έκοψε ένα κόκκινο ρόδο, το ‘βαλε κι αυτό στο δίσκο και πήγε στην κερά του, που ήτονε θεσμένη στη κλίνη ντος.   - Ξύπνησε Ρόδο μου… Σήκω Ροδούλα… …Ξύπνα κι ο ήλιος πρόβαλε εις στα παράθυρά σου να λούσει με τσ’ αχτίνες του τα ροδομάγουλά σου… -Ας εκάτεχα Μανώλη που τηνε βρίσκεις την όρεξη. Εγώ υποφέρω κι εσύ με παίζεις.   Χάιδεψε ο γέρος τα λευκά μαλλιά της γριάς και κοιτάζοντάς την στα μάτια, είπε:   - Εγώ σε θωρώ μια χαρά. Γιάε τα μάγουλά τζη, πια κόκκινα κι απ’ το ρόδο είναι. -Ούτε ένα λεπτό δεν ήκλεισα τα μάθια μου απ’ τσοι πόνους. Δεν θα γειάνει ποτέ ο γοφός μου Μανώλη...

  ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ Κρήτες-Σαρακατσάνοι Ζόρικα τα ζάλα που έχω κάμει μέχρι σήμερα στις Ελληνικές διαλέκτους. Μετά τα Ποντιακά, τα Κυπριακά, τα Καππαδοκικά, πήρα την πιο δύσκολη στράτα, αυτή των Σαρακατσάνων . Μακρινή μου φάνηκε στην αρχή η απόσταση μεταξύ Κρητών και Σαρακατσάνων, με μεγάλη όμως έκπληξη διαπίστωσα στην πορεία ότι οι κοινές μας λέξεις είναι πάρα πολλές και μάλιστα στην πλειοψηφία τους έχουν ρίζα Ελληνική:   Αγροικώ (Σαρ. καταλαβαίνω), αμαγάρστους (αμαγάριστος), αμάλαγο , αμπιδιά (απιδιά-αχλαδιά), ανάκαρα (νέκαρα-σωματική δύναμη), αναπιάνω (ανεπιάνω), ανάρια , ανόρεχτο ς, άντζα (ατζί-γάμπα), απόι, απόσκια , άργητα, αρζάφτι (ριζάφτι-η βάση του αυτιού). Σαρακατσάνα με παραδοσιακή φορεσιά.     Οι Σαρακατσάνοι, σύμφωνα με αρκετούς εθνολόγους μελετητές, κατάγονται από αρχαία μήτρα Ελλήνων νομάδων κτηνοτρόφων. Ο νομαδισμός στην Ελλάδα (η μετακίνηση δηλαδή συγκεκριμένου πληθυσμού, από τόπο σε τόπο, ανάλογα με την εποχή, μαζί με...

 ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ Η βρύση του Ντελή-Μάρκου (Κρήνη Πριούλι) Κάπου στην παραλιακή του Ηρακλείου… -Έλα παιδί μου από ‘παε. -Μα δεν κουράστηκες μωρέ παππού, τόση ώρα που περπατάμε; -Δεν τηνε χορταίνω παιδί μου ετούτηνε την πόλη. Γεμάτη ομορφιές και ιστορία είναι, μη θωρείς που την έχομε κατηντήσει κουρελού. -Να κάτσουμε κάπου γιατί κάνει ζέστη, μην πάθεις τίποτα. -Πια κάτω θα κάτσομε στον ασκιανό, μόνο γροίκα ‘δα. Έπαε είναι η Πύλη του Δερματά. Έτσα την ονομάσανε γιατί πια κάτω ήτονε τα ταμπακαριά, τα δερματάδικα δηλαδή. Οι Ενετοί τηνε φτιάξανε πριν πολλούς αιώνες μαζί με όλα τα τείχη και τον Κούλε.   Η Πύλη του Δερματά -Εντάξει, μα άντε τώρα προχώρα παππού. -Δεκάρα δε δίδεις γι’ αυτά που σου λέω, μα εγώ θα στα πω. Έκειονε το σχολειό που θωρείς είναι το Μποδοσάκειο. Εχτίστηκε το 1930 και το είχε κάμει δωρεά ένας βιομήχανος, ο Μποδοσάκης. Ε, πάμε δα πια κάτω που έχει κάτι παγκάκια να πάρω μια ανάσα γιατί εκαψώθηκα.   Η είσοδος του Μποδοσάκειου. Προχώρησαν, παπ...