Τ' ΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ

 

ΚΡΗΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΑΣΜΑΤΑ

Τ’ άσματα των ηρώων

Σκαλίζοντας τον άθο στο σβησμένο πια μαγκάλι τω Κρητικών δημοτικών τραγουδιών, βρίσκω σπίθες αναμμένες ακόμα, που λάμπουν ολοζώντανες και που κάποτε έκαιγαν σαν φωτιά τις βασανισμένες ψυχές των Κρητικών. Κάποιες από αυτές  τις χωσμένες ανελαμπίδες γεννήθηκαν αιώνες πίσω, όταν τα χείλη μας τα δροσέρευαν τ’ άσματα των ηρώων:

 

Δασκαλογιάννης (1771)

 

Απου ‘χει νουν και λογισμό και γνώση στο κεφάλι

ας κάτσει να συλλογιστεί το Δάσκαλο  το Γιάννη.

Απου ‘τον πρώτος τω Σφακιώ και πρώτος νοικοκύρης

κι απου προσπάθειε να γενεί η Κρήτη Ρωμιοσύνη.

Στα χίλια εφτακόσια και εξήντα εννέα

‘παναστατούν οι Σφακιανοί, πράματα τελειωμένα.

Συνωμοσία κάμανε με το Δασκαλογιάννη

ο Υψηλάντης της Βλαχιάς και ο Μαυρομιχάλης.

Οι Βλάχοι κινηθήκασι μα η Μάνη δεν κινήθη

κι έπεσεν ούλη η Τουρκιά εις στα Σφακιά της Κρήτης….

Μαρμάρινη προτομή του Δασκαλογιάννη. Βρίσκεται στο Ηράκλειο, στην πλατεία Δασκαλογιάννη και είναι φιλοτεχνημένη το 1938 από τον γλύπτη Ι. Κανακάκη (Φωτογραφία από το βιβλίο του Μιχάλη. Δ. Παπαηλιάκη: ΑΝΔΡΙΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΟΜΕΣ, ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ 1770-1898)

Πόσα κοπέλια δεν γαλουχήθηκαν με τούτα τα τραγούδια που στάζουν αίμα και περηφάνια. Πόσα στόματα πικραμένα δεν τα τραγούδησαν, δίπλα στην αναμμένη παραστιά της φάρας μας και πάνω στη φτωχοστρωμένη τάβλα της παρέας. Πόσα δάκρυα δεν έτρεξαν στα μάγουλα της αλυσοδεμένης λευτεριάς, καθώς τα γροικούσε:

 

Δημήτρης Βαρούχας ή Λόγιος (1811)

 

Κρίμα ‘ν’ το μήλο να ψηγεί, το ρόδο να μαδήσει

κρίμα ‘τονε κι ο Λόγιος να κακοθανατήσει,

γιατ’ ήτονε καλόν παιδί κι όμορφο παλικάρι

κι έβλεπε και τη Μεσαρά σαν το καλό λιοντάρι.

Εις τη Φαλαντριανή κορφή απου ‘τον το σπαρμένο

έκεια τονε γυρεύγανε πως ήτονε χωσμένος.

Μα ήτον ανακάτωσι κι εφύσα τ’ αεράκι

κι έστεκεν το τουφέκιν τον δίπλα στο χαρακάκι.

-Άχι και που το κάτεχες πως ήτονε γραφτό σου

στ’ Αγγριγιλίδη τον οντά να ιδείς τον απατό σου.

 

Η θυσία των ηρώων γέννησε τούτα τα τραγούδια, η γενναιότητα και η αυταπάρνηση εκείνων των Τιτάνων, που κράτησαν στη ράχη τους ένα ολάκερο νησί, ένα ολάκερο λαό. Το παράδειγμά τους, έδωσε κουράγιο στα τρομαγμένα πουλιά κι άνοιξαν τα φτερά τους, ξεσμίλιωσε τα φοβισμένα αγρίμια και βγήκαν απ’ τις σπηλιές τους:

 

Ιωάσαφ Ξωπατέρας (1828)

 

Πουλιά μην κελαηδήσετε Σαββάτο γή Δευτέρα

γιατί τονε σκοτώσανε αυτόν τον Ξωπατέρα.

Μούδε στην Κρήτη ακούστηκε, μούδε στην Εγγλιτέρα

να πολεμήσει την Τουρκιά ωσάν τον Ξωπατέρα.

Άμα ‘θελα να κατέβει στο Τόπαλτι μιαν ώρα

μικρή-μεγάλη την Τουρκιά τη σφάλιζε στη Χώρα.

Μιαν ταχινή σηκώθηκε με το γυμνό μαχαίρι

κι εφτά Αγάδω κεφαλές επήρενε στο χέρι.

Τσι κεφαλές τως ήκοψε, στον ήλιο τσι ξαπλώνει

και η Τουρκιά ως τσι ‘βλεπε περίσσα ξαγρυλώνει…

 

Σε εποχές σκοτεινές κι ανταριασμένες, τούτα τα τραγούδια έγιναν φωτεινές αχτίνες που τρυπούσαν τα μαύρα νέφαλα της ψυχής. Από χείλη σε χείλη ταξίδεψαν και ρίζωσαν βαθιά μέσα μας κι αν σήμερα κείτουνται ναρκωμένα, πάντα είναι έτοιμα να ξανασκαρφαλώσουν ως του νου τις κορφές:

Μαρμάρινη προτομή του Ιωάννη Παλμέτη. Βρίσκεται στη γενέτειρά του, το Καμαράκι Μαλεβιζίου, φιλοτεχνημένη από  τον γλύπτη Κ. Γεωργίου, το 1989.(Φωτογραφία από το βιβλίο του Μιχάλη. Δ. Παπαηλιάκη: ΑΝΔΡΙΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΟΜΕΣ, ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ 1770-1898)

Ιωάννης Παλμέτης (1835)

Αφουγκραστείτε να σας πω γι’ αυτόνο το Μπαλμέτη

απου φορεί το λαχουρί και τ’ άρματα στη μέση.

Ουλ’ οι Ρωμιοί μουτίσανε και εδώκανε κι αράι

κι αυτός απου τον πόλεμο διάλοσο μπαντονιάρει,

μόνο μηνά τως τω Τουρκώ και πέμπει τως και γράμμα,

εγώ μουτής δεν γίνομαι δίχως κανένα πράμα.

Στο Στρούμπολι κι εις στο Σωρό θα στένω τη μπροσκάδα

και ν’ ανημένω τη Τουρκιά τη κάθεν εβδομάδα.

Όσοι κι ανε περάσουνε, όσοι κι ανε περνούνε

τ’ ασημωτά των άρματα σαν θέλουν ας βαστούνε.

Κι οι Τούρκοι ως το μάθανε κάτω στσοι κειχηλάδες

ούλοι επρεπαζωχτήκανε κάτω στσοι τερσανάδες.

-Αφήστε τονε να περνά που τω Χανιώ τη πόρτα

και να φορεί και τ’ άρματα όπως τα φόριε πρώτα…

 

 

 

 

 

Λουκαδάκης Νίκος

“ Ο Δαφνιανός”

niloukadakis@yahoo.gr