ΠΟΥΡΓΟΣ- ΦΑΜΕΓΙΟΣ

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Πουργός-Φαμέγιος

Απ’ το πρώτο κιόλας ζάλο που έκανα σε τούτη την ατέλειωτη στράτα, κατάλαβα ότι θα ανοίγανε τα μισοσφάλιχτά μου μάτια και θα δροσερεύανε τα μισοξεραμένα μου χείλη. Δεν ποχορταίνω να με παίρνουν οι λέξεις στη ράχη τους και να σκαλώνουμε στα ανήλιαγα φρούδια του χρόνου. Δεν σταματά να χτυπά δυνατά η καρδιά μου σαν σκύψω και μυρίσω μιας ποξεχασμένης λέξης τον πολύχρωμο ανθό.

Έχω παντίξει πολλές λέξεις που η έννοια τους έχει μείνει αναλλοίωτη στον χρόνο, που ο άνθρωπος τις έχει στα χείλη του αμάλαγες για αιώνες. Άλλες λέξεις πάλι έχουν χάσει την αρχική τους έννοια, έχει αλλάξει η χρήση τους, μα στην Κρήτη δεν απαρνιούνται τη ρίζα τους, κρατούν τη σημασία τους με πείσμα, κόντρα στον καιρό. Μία από αυτές είναι η λέξη υπουργός.

Υπουργός λοιπόν στην αρχαιότητα ήταν ο υπηρέτης, ο βοηθός (υπουργός= υπό+ έργον) και το ρήμα υπουργεύω σήμαινε παρέχω υπηρεσία, βοηθώ. Ας ανοίξω εδώ μια παρένθεση για να πω για την αρχαιότατη λέξη βοηθώ (Βοή+ θέω) που προέρχεται από την φράση, επί βοή θέω= σπεύδω να ανταποκριθώ σε κραυγή (για συμπαράσταση, για βοήθεια). Γυρίζοντας στη λέξη υπουργός, θα βρούμε στην Κρητική διάλεκτο το πουργός που σημαίνει βοηθός κτίστη ή σε κάποιες περιπτώσεις ο βοηθός γενικότερα και πουργεύω θα πει βοηθώ. Έτσι στην υπόλοιπη Ελλάδα ο «υπουργός» από υπηρέτης-βοηθός «αναβαθμίστηκε» σε αφεντικό του λαού, ενώ εδώ στην Κρήτη ο (υ)πουργός παρέμεινε βοηθός.


Ο πρώτος πρωθυ-πουργός της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας


Η λέξη όμως που πραγματικά με άφησε κατάπληκτο με την αλλαγή της έννοιάς της στους αιώνες, είναι η λέξη οικογένεια. Η ιερή αυτή λέξη, στην αρχαιότητα δεν είχε καμία απολύτως ιερότητα. Οικογενής (οίκο+ γενής) λοιπόν ήταν ο δούλος που γεννήθηκε και διέμενε στην οικία του αφέντη του, ενώ οικογένεια ήταν η πιστοποίηση, η ιδιότητα του δούλου αυτού. Αντίθετα ο οικέτης δούλος, έμενε κι αυτός στην οικία του αφέντη, αλλά ήταν αγορασμένος.

Αργότερα κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο χρησιμοποιήθηκε η λέξη φαμίλια, από το Λατινικό familia, που σήμαινε το σύνολο των υπηρετών ενός οίκου. Με το πέρασμα των χρόνων η λέξη αυτή συμπεριλάμβανε όλους όσους έμεναν στο ίδιο σπίτι (κύριους και δούλους) και σιγά-σιγά καθιερώθηκε για τα πρόσωπα με συγγενική σχέση. Πολύ αργότερα ήρθε η αρχαία λέξη οικογένεια, ως μεταφραστικό δάνειο, να αντικαταστήσει την λέξη familia με τη σημερινή της έννοια. Παράγωγο της λέξης familia ήταν και το Βενετικό famegio= υπηρέτης. Η λέξη φαμέγιος παρέμεινε στην Κρήτη με την αρχική της έννοια αυτή δηλαδή του οικότροφου υπηρέτη.

Άχι τούτη η ανυπόταχτη λαλιά. Δεν μπαίνει σε καλούπια, δεν κλουθά εύκολες στράτες. Όπου θέλει σαλεύει, όπου θέλει σταματά. Ότι θέλει κρατά, ότι δεν το ρέγεται το πετά. Αιώνες τώρα μάχεται όρθια, ξεμπέτωτη, να βαστάξει το μετερίζι της αχάλαστο κι αν το ‘χει καταφέρει μέχρι σήμερα, το χρωστά σε μερικούς πεισματάρηδες κουζουλούς που τη λογιάζουν για μάνα τους.



Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ο ΚΑΤΗΣ ΤΗΣ ΑΘΟΥΣΑΣ

ΤΑ ΕΠΩΝΥΜΑ ΤΩΝ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ

ΤΣΗ ΚΟΝΤΟΛΕΝΙΑΣ

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΣΙΟΡ ΤΖΑΝΑΚΗ