ΤΟ ΛΟΓΑΡΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΟ ΛΟΓΑΡΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Απόψε ανεστορήθηκα, τη μάνα μου οντε ζούσε

που με ‘βάζε να τση κλουθώ οντε βρουβολογούσε.

Την ταχινή κινούσαμε με τσάντες και μαχαίρια

κι από τ’ απόι πάγωναν κι εκόρμιαζαν τα χέρια.

Πρώτα μαζώναμε βραστά, τσόχους, χοιρομουρίδες,

βρούβες, κοκκινοράδικο και λίγες γαλατσίδες.

Όλα και κάπου κάνουνε καλό , απ’ ότι ξέρω

γι’ αυτό καθένα χωριστά πρέπει να τ’ αναφέρω.

Ο τσόχος  έχει ένα αθό άσπρο σαν το μπαμπάκι

κι οι σπόροι του σκορπίζονται με λίγο αεράκι.

Λένε πως όταν τον λαγό σκορπιός τονε δαγκάσει,

τσόχο γυρεύει αμάλαγο, να φάει, να παγουδιάσει.

Χοιρομουρίδες βράζανε και πίναν το ζουμί τους

από παλιά, για γιατρικό, όσοι είχανε ορμήγκους,

έχουνε κίτρινο αθό και φύλλα που αγκυλώνουν

στσι ποταμίδες, στα βουνά και στους αγρούς φυτρώνουν.

Και για τσοι Βρούβες τι να πω, που τα ‘χουν γράψει άλλοι

από την αρχαιότητα γιατροί πολλά μεγάλοι,

πως είναι, λέει, γιατρικό στου στομαχιού τον πόνο

κι όποιος πονεί πολύ καιρό, βρούβες να τρώει μόνο.

Για το κοκκινοράδικο  που ‘νε σωστό βοτάνι

να γράψω για τα οφέλη του μια κόλλα δεν με φτάνει.

Και ταραξάκο, ήκουσα, πως το ‘χουν ονομάσει

γιατί γιατρεύει το κορμί ότι κι αν το ταράσσει.

Την γαλατσίδα ο λαός έτσα την ονομάζει

γιατί 'χει γάλα μέσα τζη κι οντε την κόψεις, στάζει

Και την λεχώνα βοηθά, γάλα να κατεβάσει,

να τηνε φάει όμως ωμή δίχως να τηνε βράσει.

Μα το ραδίκιο  ξέχασα, αυτό που ‘χει τη γούλα

που πάντοτε το βάζαμε σε χωριστή σακούλα.

Άμα σ’ αρέσει η ρακή, ραδίκιο φάε, διότι,

πολλοί γιατροί πιστεύουνε πως βοηθά το σκώτι

***

Κι αφού ξεκουραζόμασταν ποθές ένα ψιχάλι

τα γιαχνερά μαζώναμε, με υπομονή μεγάλη.

Μάραθο, σταφυλίνακα, πράσο  και κουτσουνάδα,

χωρίς αυτά η χορτόπιτες δεν έχουν νοστιμάδα.

Η καυκαλήθρα, αρχάτζικας  μα και η μαντιλίδα

που ανθίζουν και μοσχοβολούν δίχως καμιά φροντίδα.

Σκούλος, το λαγουδόχορτο και κουρνοπόδι μένει,

που όποιος τα ξέρει νηστικός ποτέ του δεν πομένει.

Σε κάθε τόπο, οι άνθρωποι, αλλιώς τα ονοματίζουν,

είναι πολλά και λίγοι αυτοί που όλα τα γνωρίζουν.

***

Το μάραθο, που από παλιά γνωστή ‘ναι η μυρωδιά του

στον Μαραθώνα λέγεται ήδωκε το όνομά του.

Διάβασα πως σε βοηθά πολύ για να χωνέψεις

και το ζουμί, αν ζεσταθείς, πιες για να δροσερέψεις.

Μα και ο σταφυλίνακας είναι βοτάνι πρώτο,

πολλοί ‘ναι που το ξέρουνε σαν άγριο καρότο.

Αν έχεις πόνο στα νεφρά και θες να τον ξεχάσεις,

ζουμί του σταφυλίνακα πρέπει να δοκιμάσεις.

Το πιο σπουδαίο γιαχνερό δεν πρέπει να ξεχάσω

που μοιάζει και του κρεμμυδιού, το μυρωδάτο πράσο.

Βάλε τα πράσα, μοναχά, μέσα σ’ ένα τσικάλι

βράστα τα και πιες απ’ το ζουμί άμα σε πιάσει ζάλη.

Η κουτσουνάδα όντε ανθεί πολύ μοσχομυρίζει

λουλούδι έχει όμορφο και τους αγρούς στολίζει.

Όπως πιστεύανε παλιά, όποιον ο βήχας πιάσει

της κουτσουνάδας το ζουμί, αν πιεί θα του περάσει.

Η καυκαλήθρα έχει αθούς μικρούς που ευωδιάζουν

σε φάρμακα, σε φαγητά και σε γλυκά την βάζουν.

Διάβασα πως την ξέρουνε σε όλη την Ελλάδα

και πως πολλοί την βάζουνε μέσα στην φασολάδα.

Ο αρχάτζικας που πάντοτε μες στους αγρούς φυτρώνει

λέγεται και ψιλόχορτο, λέγεται και μυρώνι.

Βράσε και φάε αρχάτζικα μια τσικαλιά γεμάτη

για να ‘ναι οι επιδόσεις σου άριστες στο κρεβάτι.

Την μαντιλίδα, μου ‘πανε, που ειν’ του αγρού στολίδι

πάντοτε την σαρακοστή την τρώγαν με το ξύδι.

Επίσης τηνε βάζανε και κάτω από το στρώμα

κι έτσα δεν εσιμώνανε ψύλλοι, κοριοί στο σώμα.

Κι ο σκούλος είναι απ’ αυτά τα χόρτα που μυρίζουν

μα είναι πλέον λιγοστοί αυτοί που τον γνωρίζουν.

Όποιος ποθεί το δέρμα του ποτέ να μην γεράσει

απ’ όλα τα χορταρικά σκούλο να δοκιμάσει.

Το λαγουδόχορτο κι αυτό πολύ ευωδιάζει

κι όποιος το ξέρει θα σου πει με τον κισσό πως μοιάζει.

Από τη μύτη τον λαγό τραβάει με τ’ άρωμα του

γι’ αυτό και λαγουδόχορτο είναι το όνομά του.

Το κουρνοπόδι ως θωρώ πόμεινε τελευταίο

που ‘χει ένα άρωμα κι αυτό πάρα πολύ ωραίο.

Μοιάζει πολύ στο σέλινο το λένε και οινάνθη

γιατί κρασί μυρίζουνε τα όμορφά του άνθη.

***

Όποιος της Κρητικής της γης, τους θησαυρούς γνωρίζει

φτώχεια δεν τονε ταραχά, πείνα δεν τον φοβίζει.